Rumak: nauczanie obrony strefowej w systemie 4-3-3

Nauczanie obrony strefowej, w każdym systemie gry, wynika z przyjętych – dla całej drużyny – zasad organizacji gry obronnej. W jaki sposób pracować z zawodnikami? Przedstawiamy tekst autorstwa Mariusza Rumaka, trenera Lecha Poznań, który ukazał się w magazynie "Trener".

Organizacja gry to realizacja określonej przez trenera taktyki, czyli wprowadzenie jej w czyn na boisku. W obronie strefowej organizacja gry to prawidłowe ustawienie zawodników względem:
pola gry – przydział stref dla poszczególnych zawodników,
współpartnerów – odległości zapewniające skuteczną asekurację,
przeciwników – umożliwiające natychmiastowe podjęcie działań obronnych, gdy piłka znajdzie się w strefie działania obrońcy,
piłki – zapewniające skuteczne działania obronne w okolicach własnej bramki.

Właściwa organizacja gry obronnej powinna bazować na:
– wysokich umiejętnościach indywidualnych zawodników,
– dużej skuteczności w sytuacjach 1x1,
– prawidłowej ocenie sytuacji na boisku,
– właściwego ustawienia się, tak by odległości pomiędzy zawodnikami pozwalały na skuteczną współpracę.

W organizacji gry obronnej ważne jest, aby działania w defensywie podejmowane były przez wszystkich zawodników. Piłkarze powinni stanowić zwartą grupę, która przemieszcza się po boisku wraz z piłką rozgrywaną przez przeciwników.

Odległości pomiędzy zawodnikami powinny wynosić od 8 do 12 metrów. Przy czym dystans zmienia się w zależności od miejsca, w którym znajduje się piłka. Jeżeli piłka znajduje się w okolicach bronionej bramki, to odległości te są mniejsze.

Natomiast, gdy akcja rozgrywana jest na połowie przeciwnika to odległości te powinny być większe. Kompaktowe ustawienie zespołu oraz poruszanie się po boisku wraz z piłką pozwala na zgromadzenie większej liczby obrońców w pobliżu piłki.

Umożliwia to stosowanie podwajania lub nawet potrajania ataku na zawodnika z piłką. Zwiększa to prawdopodobieństwo skutecznego odbioru piłki. Względnie małe odległości pomiędzy zawodnikami w obronie sprawiają, że na boisku znajdują się strefy, w których nie ma obrońcy. W organizacji gry obronnej mówi się wtedy o tzw. "łatwej" i "trudnej" strefie. Trudna strefa to obszar boiska, w którym znajduje się przeciwnik z piłką oraz obrońcy. Powinny odbywać się w niej zdecydowane działania obronne oraz skuteczna asekuracja tych działań. Łatwa strefa to część boiska oddalona od piłki, w której nie znajdują się obrońcy, ale mogą być napastnicy (na zdjęciu obok).

W obronie strefowej każdy zawodnik posiada przyporządkowaną strefę, w której prowadzi działania obronne. Jeżeli w strefie jego działań znajduje się zawodnik z piłką, to powinien podjąć działania obronne, jeżeli natomiast w jego strefie nie ma piłki, to powinien asekurować (kryć) strefę.

Im mniejsza odległość obrońców od zawodnika z piłką, tym krycie napastników powinno być bardziej ścisłe. Wraz ze zwiększaniem tej odległości, obrońcy w mniejszym stopniu kryją przeciwników, a zajmują się kryciem przestrzeni. Należy zaznaczyć, że im bardziej ścisłe krycie przeciwnika, tym mniej efektywne krycie strefy. I odwrotnie, im zawodnicy dokładniej asekurują strefę, tym krycie przeciwnika jest słabsze.

Poniżej przedstawiona zostanie metodyka nauczania obrony strefowej w systemie 1-4-3-3 bez libero. Sposób ustawienia zawodników na boisku przedstawia zdjęcie obok. Jest to jeden z wariantów ustawienia w systemie 1-4-3-3. Obrona strefowa oparta jest na współpracy zawodników w celu zneutralizowania działań ofensywnych przeciwnika. Podstawą dla skutecznego współdziałania są jednak umiejętności indywidualne zawodników i rozumienie gry przez zawodnika.

Droga dydaktyczna w nauczaniu obrony strefowej w systemie 1-4-3-3 charakteryzuje się tym, że na początku nauczane są działania z zakresu taktyki indywidualnej, kolejnym krokiem jest przekazywanie wiedzy na temat współdziałania grupy zawodników. Nauczanie współpracy rozpoczynamy od dwóch graczy, następnie dodajemy zawodników ustawionych obok siebie. Gdy przeprowadzimy nauczanie działań obronnych czterech obrońców, dodajemy kolejnych zawodników w innych formacjach, czyli po nauczaniu współpracy w osi "poziomej" boiska rozpoczynamy nauczanie współdziałania w osi "pionowej" boiska. Ostatnią częścią nauczania jest współpraca całego zespołu w fazie gry obronnej.

Oprócz wiedzy na temat zachowań w określonych sytuacjach na boisku bardzo ważne są inne składowe przygotowania zawodnika do gry, w szczególności te, które mają bezpośredni wpływ na skuteczność gry obronnej zawodników. Wyróżniamy tu przede wszystkim koordynację ruchową, a w szczególności orientację przestrzenną, która pozwala nam na prawidłową ocenę odległości od piłki, partnerów czy przeciwnika. Kolejną ważną cechą wspomagającą skuteczność gry w obronie jest szybkość, a w szczególności szybkość startowa, gdyż zawodnicy oddaleni są od siebie w odległościach, które nie pozwalają często rozwinąć pełnej prędkości. Ważną składową szybkości jest szybkość reakcji z wyborem, gdyż to ona często warunkowała będzie szybkie i trafne przejście z asekuracji do bezpośrednich działań obronnych. Mówiąc o nauczaniu taktyki nie można zapomnieć o technice gry obronnej. Tylko prawidłowe opanowanie elementów technicznych pozwoli zawodnikowi na skuteczne postępowanie taktyczne.

DROGA DYDAKTYCZNA W NAUCZANIU OBRONY STREFOWEJ

Kształtowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych, a w szczególności orientacji przestrzennej. Środki treningowe kształtujące orientację przestrzenną można stosować od najmłodszych lat. Często przybierają one formę zabawową. Uczą oceny odległości zawodnika od partnera, czy piłki. Umiejętności takie są podstawą w nauczaniu obrony strefowej. Zachowanie prawidłowego kształtu ustawienia oraz odległości pomiędzy zawodnikami można wykorzystywać w części wstępnej jednostki treningowej. Stosuje się to często podczas nauczania obrony strefowej starszych zawodników. Zawodnicy zachowując prawidłowe ustawienie, poruszają się po boisku wykonując polecenia trenera. Wskazane jest, aby zmiany kierunku poruszania się, czy ustawienia odbywały się na bodziec optyczny, gdyż to on występuje najczęściej w czasie gry. Oprócz orientacji przestrzennej, w treningu koordynacji powinny być akcentowane się to często podczas nauczania obrony strefowej starszych zawodników. Zawodnicy zachowując prawidłowe ustawienie, poruszają się po boisku wykonując polecenia trenera. Wskazane jest, aby zmiany kierunku poruszania się, czy ustawienia odbywały się na bodziec optyczny, gdyż to on występuje najczęściej w czasie gry. Oprócz orientacji przestrzennej, w treningu koordynacji powinny być akcentowane te ćwiczenia, które wpływają na szybką i prawidłową pracę nóg piłkarza, co pozwala mu na szybki start, zatrzymanie, czy zmianę kierunku poruszania się.

Szybkość
Mówiąc o skutecznej organizacji gry obronnej nie można zapomnieć o szybkości. Szczególną uwagę powinno się zwrócić na szybkość startową oraz szybkość reakcji z wyborem. Środki treningowe kształtujące wspomniane wyżej składowe szybkości powinno się stosować od wieku dziecięcego i kontynuowane przez całą karierę piłkarza.

Technika gry obronnej ściśle wiąże się z taktyką. Ogólnie można ją podzielić na:
– odbiór piłki przez wyprzedzenie,
– odbiór piłki w momencie przyjęcia piłki,
– odbiór piłki po opanowaniu przez przeciwnika.

Podejmując decyzję o wyborze sposobu odbioru, zawodnik podejmuje decyzję taktyczną. Analizując sytuację na boisku zawodnik powinien dokonać wyboru sposobu odbioru. Grę obronną można wykonywać stopą, ciałem bądź głową. Nauczając techniki odbioru piłki, powinniśmy pamiętać o różnych ustawieniach obrońcy w stosunku do napastnika. Możemy wyróżnić tutaj:
– ustawienie przodem do napastnika,
– z boku napastnika,
– napastnik ustawiony tyłem do obrońcy.

Nauczając techniki gry w obronie widać, że ciągle przenika się ona z taktyką indywidualną. Powinno się jej nauczać od najmłodszych lat, przy czym początkowo dominować powinny formy zabaw, podczas których młodzi zawodnicy poprzez metodę prób i błędów powinni ukształtować u siebie prawidłową ocenę sytuacji, co do sposobu gry obronnej.

Taktyka indywidualna gry obronnej, to zespół prawidłowych zachowań podczas gry jeden na jednego. Wyróżnić tu można przeciwdziałanie napastnikowi z piłką i bez piłki. Działania obronne przeciwko napastnikowi bez piłki, podczas obrony strefowej, zależą od strefy boiska i odległości od piłki. Przekazywane będą podczas nauczania współdziałania grupy zawodników. Nauczanie przeciwdziałania zawodnikowi z piłką, powinno być prowadzone wraz z ćwiczeniami wspomagającymi z zakresu koordynacji ruchowej i szybkości. Nauczanie taktyki gry obronnej w sytuacji 1x1 związane jest z nauczaniem techniki gry w tej sytuacji. Poprzez taktykę rozumieć będziemy prawidłowy wybór sposobu przeciwdziałania zawodnikowi z piłką.

Podsumowując, można wyróżnić następujące sytuacje na boisku, w których przeciwdziałamy zawodnikowi z piłką:
– napastnik przodem do obrońcy w strefie środkowej,
– napastnik tyłem do obrońcy w strefie środkowej,
– napastnik bokiem do obrońcy w strefie środkowej,
– napastnik przodem do obrońcy w strefie bocznej,
– napastnik tyłem do obrońcy w strefie bocznej,
– napastnik bokiem do obrońcy w strefie bocznej.

Współdziałanie dwójki obrońców w sytuacji 2x2
Podczas nauczania elementów obrony strefowej w sytuacji 2x2 mamy do czynienia zarówno z atakiem na zawodnika z piłką, jak i z prawidłowym ustawieniem zawodnika nie atakującego gracza z piłką. W nauczaniu powinniśmy skoncentrować się na zawodniku nie będącym w pobliżu piłki, gdyż bezpośrednie działania obronne wykonywane przeciwko zawodnikowi będącemu w posiadaniu piłki zostały zrealizowane zajęciach z taktyki indywidualnej w sytuacji gry 1x1. W treningu należy korygować ustawienie zawodnika asekurującego tak, by skutecznie mógł wykonywać asekurację zawodnika wykonującego bezpośrednie działanie przeciwko zawodnikowi z piłką, a jednocześnie był zdolny do podjęcia działań, jeżeli piłka znajdzie się w jego strefie działania. Początkowo nauczanie prowadzimy na mniejszym polu z piłką wyrzucaną rękoma, wraz ze zrozumieniem zasad współdziałania stopniowo możemy zwiększyć pole i rozpocząć grę nogami. Ważne jest, by zmiana ustawienia obrońców odbywała się w czasie, gdy wykonywane jest podanie i piłka przemieszcza się od napastnika do napastnika.

Współdziałanie czwórki obrońców
Po przekazaniu zasad współpracy dwójki obrońców, można przejść do elementów współpracy podstawowej formacji obronnej w systemie 1-4-3-3, czyli czwórki obrońców. W ćwiczeniach tych kluczową rolę odgrywa komunikacja. W proces dydaktyczny powinno wprowadzić się również bramkarza, by mógł zrozumieć zasady obrony strefowej czwórki obrońców. Pomoże mu to później w prawidłowym kierowaniu grą formacji defensywnej. Nauczanie należy rozpocząć od ćwiczeń z pasywnym przeciwnikiem w tempie wolnym. Wraz z opanowywaniem przez zawodników zasad obrony należy zwiększać tempo ćwiczeń, wprowadzić aktywnego przeciwnika i wprowadzić formę fragmentu gry. Końcowym etapem w nauczaniu obrony strefowej czwórki obrońców powinna być forma gier.

Czynności obronne realizowane przez czwórkę obrońców przeciwko jednemu napastnikowi prowadzącemu piłkę

Napastnik prowadzi piłkę w osi poprzecznej boiska. Zadaniem obrońcy jest skrócenie dystansu do zawodnika z piłką, gdy ten pojawi się w jego strefie działania i podjęcie działań obronnych. Obowiązkiem pozostałych obrońców jest asekurowanie działań obrońcy znajdującego się w pobliżu piłki. Gdy zawodnik z piłką wyprowadzi ją poza strefę działań obrońcy, to ten powinien wycofać się w celu asekuracji działań partnera. Drogi obrońców nie powinny krzyżować się (patrz zdjęcie obok).

W sytuacji, gdy napastnik prowadzi piłkę w osi pionowej boiska w kierunku bronionej bramki, to obrońca, w którego strefie znajduje się piłka powinien podjąć działania obronne, a pozostali partnerzy powinni asekurować jego grę (patrz zdjęcie obok).

W sytuacji, w której napastnik obróci się plecami do bronionej bramki i prowadzi piłkę w osi pionowej boiska, obrońcy wraz z bramkarzem powinni skrócić pole gry przemieszczając się w kierunku ataku (patrz zdjęcie obok).

Czynności obronne realizowane przez czwórkę obrońców przeciwko czwórce napastników

Podczas podań piłki wykonywanych w osi poprzecznej boiska, obrońcy powinni wykonywać podobne czynności jak podczas prowadzenia piłki w tym samym kierunku. Pomimo tego, że zachowania obrońców są podobne jak podczas prowadzenia, to tempo wykonywania działań obronnych jest o wiele większe. Dlatego też w metodyce nauczania działań obronnych początkowo prowadzone są czynności przeciwko zawodnikowi prowadzącemu piłkę, a dopiero później reakcja obrońców na podania piłki wykonywane przez przeciwników (patrz zdjęcie obok).

Podczas podań piłki do napastnika poruszającego się przed linią obrony, na podanie powinien zareagować obrońca, w którego strefie znajduje się przeciwnik. Zadaniem pozostałych zawodników jest asekuracja obrońcy prowadzącego bezpośrednie działania obronne (patrz zdjęcie obok).

W sytuacji, w której napastnik ustawiony przed linią obrony podaje piłkę w kierunku swojej bramki, obrońcy powinni wykonać skracanie pola gry przemieszczając się w stronę bramki przeciwnika. Wykonując ten manewr powinni obserwować zawodnika, do którego podanie jest kierowane. W chwili, gdy będzie miał on swobodę wykonania podania za linię obrony, muszą być przygotowani na stworzenie głębi (patrz zdjęcie obok).




Cały tekst w magazynie "Trener"

Pobierz magazyn "Trener"!