Mistrz Turcji bez kibiców? Basaksehir – klub Robinho, Ardy i... Erdogana

Półtorej godziny przerwy od wojny. Losy futbolu w Syrii

Basaksehir obala wiele piłkarskich teorii.

Teoria pierwsza – w Turcji liczą się tylko trzej giganci ze Stambułu – Besiktas, Fenerbahce i Galatasaray. W ostatnich 30 latach tylko raz ktoś spoza "wielkiej trójki" zdobył mistrzostwo – Bursaspor w sezonie 2009/10. Tymczasem Basaksehir po awansie z drugiej ligi odważnie rozpycha się w czołówce. Sezon 2017/18 skończył na trzecim, a 2016/17 – na drugim miejscu, a przez całą jesień był liderem. Obecnie – na 10 kolejek przed końcem – prowadzi z 6 punktami przewagi nad Galatą i 11 nad Besiktasem.

Teoria druga – zespoły sklecione z wielu znanych, ale podstarzałych zawodników różnych narodowości nie mają prawa odnieść sukcesu. Basaksehir ma kadrę starą (średnia wieku – 31 lat, najmłodszy zawonik – 23 lata) i bardzo egzotyczną. Wcześniej stawiali na zawodników nieznanych i niedrogich. Ale w Turcji na dłuższą metę tak się nie da.

– Plejadę gwiazdeczek budują od kilku sezonów. Pierwszym takim ruchem było ściągnięcie Emmanuela Adebayora zimą 2017 roku. Mieli wtedy bardzo długą serię meczów bez porażki, jedną z najdłuższych w Europie. Wszystko wskazywało na to, że powalczą o mistrzostwo i potrzebowali zawodnika, który da do zrozumienia całej Turcji, że trzeba się z nimi liczyć – wyjaśnia Filip Cieśliński, dziennikarz sportowy i pasjonat ligi tureckiej. Ostatecznie tytuł uciekł im na ostatniej prostej, ale od tego czasu sukcesywnie kompletują skład o kolejne znane nazwiska.

Adebayor – były piłkarz m.in. Arsenalu, Manchesteru City i Realu Madryt – obecnie nie łapie się już do pierwszego składu Basaksehiru. Demba Ba – były snajper Newcastle i Chelsea – wchodzi na końcowe minuty. Kapitanem jest Emre Belozoglu – legenda tureckiej piłki, którą udało się ściągnąć za darmo z Fenerbahce.

– Trener Abdullah Avci to jeden z najlepszych fachowców w Turcji i gość, który jest bardzo dobry w odbudowywaniu karier, w odświeżaniu tych nieco zaśniedziałych nazwisk. Świetnie pod jego wodzą spisuje się choćby Gael Clichy. Belozoglu gra olśniewająco i Fenerbahce chce go z powrotem u siebie, mimo że facet ma 38 lat – wymienia Cieśliński.

W pierwszej połowie tego sezonu ważną postacią był 32-letni Stefano Napoleoni, w latach 2006-09 piłkarz Widzewa. Ostatnio stracił jednak miejsce na rzecz świetnego piłkarza i wielkiego skandalisty – Ardy Turana.

– Ktoś się w końcu zreflektował, że wypożyczyli Ardę z Barcelony na dwa i pół roku, jest tam już rok, a prawie w ogóle nie grał – tłumaczy Cieśliński. – Najpierw był zawieszony na kilkanaście meczów za zaatakowanie sędziego. Później wywołał ogólnokrajowy skandal, kiedy to dobierał się do żony znanego piosenkarza, złamał mu nos, a na koniec przyszedł z pistoletem do szpitala i prosił ich, żeby go zabili... Z wyrzutów sumienia, bo jego żona była wtedy w zaawansowanej ciąży. Podczas tej afery trener Avci wspierał Ardę, mówił, że interesuje go tylko sportowa forma, ale przez jakiś czas trzymał go na ławce, żeby piłkarz uniknął wrogości tłumów. W końcu jednak nadszedł czas, by zacząć go wystawiać.

Czasami na boku, a nie na szpicy gra też Robinho – przed laty gwiazda Realu, Milanu i City. Dlatego Napoleoni wrócił do roli rezerwowego.

Teoria trzecia – kluby bez kibiców nie mają racji bytu. Gra się dla kibiców, oni są głównym czynnikiem motywującym piłkarzy, oni generują zainteresowanie mediów i sponsorów. W Turcji ta zależność jest specyficzna – większość klubów po prostu należy do kibiców, tak jak Wisła Kraków albo Real i Barcelona. Oddani, czasem wręcz szaleni fani znad Bosforu mają wielki wpływ na funkcjonowanie drużyn. Ale nie w przypadku Basaksehiru. Bo on kibiców po prostu nie ma.

Klub powstał w 1990 roku, z inicjatywy burmistrza Stambułu, Nurettina Sozena. Nazywał się Istanbul Buyuksehir Belediyespor, czyli po prostu klub miejski ze Stambułu. Powstał z fuzji drużyn strażaków, elektryków, tramwajarzy i kanalarzy. Miodowe lata miały nastać jednak dopiero w 2014 roku, gdy klub uniezależnił się od miasta, a zyskał wsparcie jeszcze poważniejsze – samego Erdogana.

Ale wróćmy do kibiców. – Stambuł kibicowsko jest już tak podzielony, że choćby czarowali jak mogą, to nie ściągną na trybuny nikogo poza studentami z Erasmusa. To bardzo dobrze widać po frekwencji, która nie podskakuje powyżej 2-3 tysięcy – podkreśla Cieśliński. Zresztą ta garstka kibiców, która mówi o sobie "Szare Sowy" (w oryginale Boz Baykuslar), wywodzi się właśnie ze studentów, którzy dopingowali miejski klub, niemający historii i sukcesów dla żartu – by trochę spuścić powietrza z tureckiego futbolowego balonu napompowanego patosem.

W latach 2008-13 grał tam Marcin Kuś. Wspominał, że na trybunach były kompletne pustki i każdy słyszał się na boisku. Z tym że wtedy grali jeszcze na stadionie Ataturka – największej arenie kraju, na której w 2005 roku miał miejsce "Dudek Dance" i "Cud w Stambule" w finale Ligi Mistrzów. 76 tysięcy wolnych miejsc podczas meczów Istanbul BB musiało robić ponure wrażenie.

Klub, którego meczów nikt nie oglądał, grający na największym stadionie w kraju, utrzymywany z podatków stambułczyków denerwował kibiców Besiktasu, Feneru i Galaty (do tego dochodzi jeszcze Kasimpasa). W 2011 Avci odszedł, by poprowadzić reprezentację Turcji, a dwa lata później klub spadł z powrotem do drugiej ligi. Mustafa Sarigul – kandydat w wyborach na burmistrza – wyczuł okazję. – Jeśli mnie wybierzecie, rozwiążę Istanbul Buyuksehir Belediyesi – obiecał mieszkańcom. Ostatecznie wygrał inny kandydat, ale on też planował pozbyć się nielubianej i niepotrzebnej drużyny.

Nie było to jednak takie proste. W międzyczasie Istanbul BB znów wywalczył awans do Super Lig. Jego rozwiązanie wywołałoby problemy organizacyjne. Latem 2014 roku osiągnięto kompromis – klub przeniesiono do innej dzielnicy i zmieniono nazwę na Istanbul Basaksehir. Miasto oddało go na własność Ministerstwu Sportu, które wybudowało dla Basaksehiru nowy obiekt – 17-tysięczny stadion im. Fatiha Terima, słynnego trenera, który z reprezentacją doszedł do półfinału Euro 2008.

Z kadrą tak dobrze nie szło Avciemu. Reprezentację U17 doprowadził do półfinału mistrzostw świata, ale z seniorami jego metody nie działały. Będąc pod stałą krytyką mediów i kibiców zawiódł i po nieudanych eliminacjach do mundialu w Brazylii postanowił wrócić tam, gdzie czuł się najlepiej.

A kto dokonał otwarcia nowego stadionu Basaksehiru? Sam prezydent Erdogan. Strzelił nawet hat-tricka w meczu polityków z dziennikarzami. Rywale za bardzo mu nie przeszkadzali, a klub zastrzegł dla niego numer 12. Już pewnie domyślacie się, dokąd zmierza ta historia...

– Erdogan jest związany z kilkoma innymi drużynami. Ze względu na pochodzenie wspiera Caykur Rizespor, bo wychowywał się w Rize. Podobno mruga czasem z sympatią do Kasimpasy, bo to jest dzielnica Stambułu, w której wzrastał politycznie. A teraz w Ankarze stworzył sobie jeszcze klub prezydencki, który zaczyna od siódmej czy ósmej ligi, ale są plotki, że ma zająć miejsce Osmanlisporu, czyli innego stołecznego klubu mocno wspieranego przez rząd – wymienia Cieśliński. – Ale jeśli spytać Erdogana o jego ulubiony klub w Turcji, to z całą pewnością wskazałby Basaksehir.

– On zresztą zawsze miał problemy z kibicami trzech stambulskich potęg. Podczas dużych, antyrządowych protestów w Stambule oni byli pierwszymi, którzy szli na barykady. Choć na co dzień się nienawidzą, to Erdogan jest wrogiem, który ich zjednoczył. Stworzenie innej, mocnej drużyny w Stambule było mu więc zwyczajnie na rękę – tłumaczy Cieśliński.

Prezydent jest za to bardzo popularny w nowoczesnej dzielnicy po europejskiej stronie, daleko od centrum 15-milionowej aglomeracji. I właśnie tam przeniesiono Basaksehir w 2014 roku. Prezes klubu Goksel Gumusdag jest członkiem rządzącej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Jego żoną jest siostrzenica żony Erdogana. Członkiem AKP jest również Belozoglu, a Turan od lat głosuje na Erdogana i jest zwolennikiem jego reżimu. Zaprosił go nawet na swój ślub, a na weselu nie podał alkoholu, dopóki prezydent – konserwatywny muzułmanin – nie opuścił zabawy.

Erdogan nie kryje się z sympatią do Basaksehiru, ale czy go finansuje? Oficjalnie nie. Głównym sponsorem klubu jest medyczny koncern Medipol, który wykupił nawet prawa do nazwy. A klub – obecnie Medipol Basaksehir – nie afiszuje się z rządowymi powiązaniami.

– Ostatnio wrzucili do mediów społecznościowych zdjęcie z nazwiskami wszystkich zakontraktowanych w tym sezonie zawodników i napisali: "Dziękujemy, Cengiz Under" – mówi Cieśliński. – Cengiza sprzedali latem 2017 roku za 15 mln euro do Romy. Dzięki temu teraz łatwiej jest im wytłumaczyć, że stać ich na pensje jednego, drugiego i trzeciego gwiazdora. Gdyby nie to, pewnie już spojrzałoby na nich Finansowe Fair Play – dodaje.

Bo choć klub nie pozbędzie się łatki wspieranego przez rząd, to kierowany jest naprawdę rozsądnie. Avci trenuje go bez przerwy od 2014 roku i sukcesywnie osiąga coraz lepsze wyniki. – To wszystko dzieje się nieco szybciej niż zakładaliśmy – przyznał członek zarządu, Mustafa Erogut, w rozmowie z "Observerem". – Ale chcemy podtrzymać tę passę. Gdybyśmy wygrali ligę w zeszłym sezonie, to byłaby sensacja. Teraz już tak nie będzie. Nie jesteśmy już czarnym koniem, tylko jednym z głównych faworytów – mówił na początku tego sezonu.

Basaksehir Avciego gra bardzo pragmatycznie. – Są świetnie przygotowani taktycznie, choć oglądanie ich meczów nie należy do największych przyjemności – przyznaje Cieśliński, który w każdej kolejce ogląda kilka spotkań Super Lig. – Zazwyczaj szybko strzelają pierwszego gola i mądrze bronią dostępu do bramki – dodaje. Klub inwestuje też w szkolenie, by wychować następców Undera.

W 23 meczach tego sezonu stracili tylko 11 goli. Ich bramkarz Volkan Babacan został nawet numerem jeden w reprezentacji Turcji. – Nie mam wątpliwości, że wygrają ligę. Grają zbyt równo, by Galatasaray i Besiktas mogły im zagrozić – uważa nas rozmówca. Potem przyjdą jednak wyzwania w Europie, w których na razie Basaksehir sobie nie radzi. Avci ma opinię trenera, który jest świetny na krajowym podwórku, ale piłka międzynarodowa nie jest mu pisana. Dotychczas jego zespół raz nie wyszedł z grupy Ligi Europy, a trzy razy odpadał w eliminacjach.

Ale i na to w Basaksehirze mają pomysł. Prezes Gumusdag przyznał ostatnio, że marzy mu się ściągnięcie Mesuta Oezila. Pomocnik Arsenalu też był bohaterem skandalu po tym jak zapozował do wspólnego zdjęcia z Erdoganem. – Jeśli tylko chciałby do nas dołączyć, to zrobimy wszystko, żeby go mieć – przyznał w grudniu.

Klub chce też być pierwszym w Turcji, który zostanie sprzedany zagranicznemu inwestorowi. Władze przyznają, że rozmawiają z biznesmenami z Chin. – Zaczęliśmy jako drużyna lokalna, potem zyskaliśmy rozpoznawalność w kraju, a teraz stajemy się marką miedzynarodową – twierdzi Erogut. I tylko na mecze nadal przychodzą po trzy tysiące osób...

– Według mnie, Gumusdag i Avci bawią się przy tym projekcie za dobrze, by go sprzedać. Poza tym, w Turcji od tego sezonu wprowadzono zasady mające na celu uzdrowienie finansów klubów. Zgodnie z jedną z nich, właściciel lub prezes stowarzyszenia nie może pożyczyć pieniędzy klubowi. Może je tylko przekazać w ramach darowizny. Więc chiński inwestor musiałby powiedzieć: "Dzień dobry, przekazuję Basaksehirowi tyle i tyle pieniędzy". A jeśli by tak zrobił, to od razu byłyby problemy z Finansowym Fair Play – zwraca uwagę Cieśliński.

– Na koniec – to jest i zawsze będzie klub bez kibiców. A przykłady na całym świecie pokazują, że dla inwestorów lepszą zabawą jest patrzenie jak ludzie wypełniają stadion niż jak świeci on pustkami i oglądanie we trzech swoich piłkarzy. Jak dobrzy by oni nie byli.