17 lis 2020 | Piłka nożna

Zmarł redaktor Andrzej Gowarzewski. Służył zawsze z miłością polskiej piłce

Andrzej Gowarzewski historyk, statystyk — Andrzej Gowarzewski - wybitny polski historyk futbolu (fot. 400mm)

W lipcu skończył 75 lat. Zaledwie, bo przecież przed Nim było do napisania jeszcze kolejnych kilkadziesiąt książek o piłce nożnej. Wciąż pracował, kipiał pomysłami...

DALSZĄ CZĘŚĆ PRZECZYTASZ POD REKLAMĄ

NIE ŻYJE LEGENDARNY DZIENNIKARZ, ANDRZEJ GOWARZEWSKI

Był wybitnym Redaktorem. W roku 1990 wydał epokową "Encyklopedię Piłkarskich Mistrzostw Świata". Zawsze będę twierdził, że ze wszystkich książek świata o mundialach absolutnie i bezwzględnie najlepsza jest właśnie ta polska, z Katowic. Gowarzewski zgromadził super-unikalny materiał, jak nikt przed nim i... po nim. Pamiętam recenzję tej encyklopedii w "Przeglądzie Sportowym". Bodajże Maciej Polkowski apelował do Gowarzewskiego, by opisał jak zbierał materiały, bo ta opowieść mogłaby być jeszcze lepsza niż sama książka! W latach 80-tych XX wieku, gdy pisał, nie było internetu i maili, nie było sieciowych archiwów, nie było książek dostępnych na jedno kliknięcie. Ale Gowarzewski był przede wszystkim reporterem i sięgał do źródeł najlepszych – rozmawiał i korespondował z zawodnikami, sędziami, działaczami. I zebrał materiał bez precedensu w światowej literaturze sportowej. Trzeba powtórzyć – z tysięcy książek o mundialach, ze wszelkich stron świata, ta jest najlepsza.

Był niegdyś reporterem "Sportu", współpracował też ze "Sportowcem", pisał o lekkiej atletyce (to On wymyślił "Złote Kolce"), kolarstwie (to On wymyślił klasyfikację "Kryształowe Koło"), był też znawcą hokeja. Ale nade wszystko kochał piłkę nożną, jeszcze w latach 70-tych XX wieku był współautorem kultowych do dziś książek "Od Realu do Ajaxu" i "Wielcy piłkarze, sławne kluby".

W roku 1991 założył w rodzinnych Katowicach Wydawnictwo GiA. Komuna w Polsce upadła, On poszedł "na swoje", chciał być absolutnie niezależny. I zaczął bombardować rynek książkami z najwyższej półki, które układały się w "Encyklopedię Piłkarską FUJI". Wypełniał białe plamy z naszej historii, skrywane wcześniej przez cenzurę. Gdy opisywał reprezentację Polski przywrócił pamięć o Erneście Wilimowskim, najwybitniejszym polskim piłkarzu, którego przez lata próbowano rugować z wszelkich publikacji. To Gowarzewski ujawnił też, że pierwszym selekcjonerem biało-czerwonych był Józef Szkolnikowski. A gdy opisywał rozgrywki o mistrzostwo Polski - przywrócił pamięć o tym, że pierwsza ich edycja odbyła się nie w roku 1921, a w 1920, przerwana brutalnie przez wojnę z bolszewikami.

Zmarł Andrzej Gowarzewski - pasjonat futbolu, twórca statystyki sportowej, autor encyklopedii piłkarskiej FUJI. Człowiek, który mimo wykreślenia z kart historii przez władze komunistyczne mojego pradziadka Józefa Szkolnikowskiego jako pierwszy krzewił o nim pamięć. Dziękuję. ��
— Marek Szkolnikowski (@mszkolnikowski) November 17, 2020

Jego książki to był wkład w narodową kulturę, nie tylko sportową. Jego bibliografia to ponad 100 pozycji – opisał też dzieje PZPN i Pucharu Polski, europejskie puchary, mistrzostwa Europy i Ameryki Południowej. A czytelnicy uwielbiali Roczniki, relacjonujące wydarzenia piłkarskie z całego świata, bez pomijania najmniejszych polskich miasteczek i wsi (tabele wszystkich klas rozgrywkowych!).

Uzupełniał też wciąż swoje dzieło o mistrzostwach świata. W ostatniej wersji skomponował aż sześć tomów o tej imprezie. Zawsze z gronem oddanych współpracowników z Wydawnictwa, na czele ze stojącą przy Jego boku p. Bożeną Szmel, która wraz nim była na siedmiu mundialach. Gowarzewski zawsze z dumą podkreślał, że to p. Bożena ma "rekord świata kobiet".

Sam Gowarzewski był na dziesięciu mundialach. Nieprzerwanie od 1982 roku obejrzał z trybun 184 mecze finałów MŚ! Ten fakt mówi sam za siebie - był najwybitniejszym znawcą i nie pisał książek zza biurka. I tylko pozornie jego dzieło to głównie statystyki i opisy. To przede wszystkim styl, polemika, oryginalne zdanie, refleksje człowieka, który znał się na futbolu jak nikt inny.

Niektórzy twierdzili, że jest człowiekiem trudnym. Był, bo był bezkompromisowy. Bo nie tolerował amatorszczyzny, przepisywania, nie tolerował "wiedzy internetowej". Ktoś napisał "internet goni, ale Gowarzewski ucieka". Jego wiedza była bowiem ogromna i dawała podstawę do kategorycznych sądów. Zawsze i wszędzie bronił polskiej piłki – niezmiennie podkreślając, że np. Liga Mistrzów, z jej niesprawiedliwym podziałem pieniędzy i faworyzowaniem najbogatszych, niszczy futbol w krajach takich jak Polska. Zawsze też dałby się pokroić za piłkę z Górnego Śląska i oczywiście za ukochany Ruch Chorzów.

Był dla mnie, czytelnika – Mistrzem. Odezwał się sam, gdy lata temu w TVP Sport zrecenzowałem jeden z tomów "Encyklopedii Piłkarskiej". Nie mogłem uwierzyć, że dzwoni. Bo jak "mundialowy heros" może dzwonić do amatora? A potem miałem to szczęście, ale przede wszystkim zaszczyt, że pisałem w kilku Jego tomach o mundialach.

Dziesiątki rozmów telefonicznych... Nie raz i dwa zrugał mocno za nieścisłość czy zwykły brak kontaktu. Nigdy nie zapomnę Jego opowieści o tym jak poszedł na mecz z ZSRR w 1957 roku, jeszcze jako nastolatek. Albo dlaczego Messi nie jest największy w historii. A jeszcze niedawno, we wrześniu, dzwonił z prośbą o weryfikację pewnego szczegółu. Pamiętał perypetie słynnego komentatora Jana Ciszewskiego na mundialu w Hiszpanii i szukał nagrania studia TVP z 1982 roku. Nagranie się odnalazło i oczywiście potwierdzało wersję Gowarzewskiego, że słynny "Cis" był szykanowany przez ówczesnych włodarzy TVP - po grupowym meczu z Włochami dostał polecenie, by natychmiast po transmisji zjawić się w studiu tzw. unilateralnym. Problem, że studio było po drugiej stronie stadionu. Ciszewski, schorowany i mocno kulejący, zdążył, choć sporo się spóźnił. Gowarzewski miał pamięć absolutną. A ten niby drobny szczegół ustalał na potrzeby nowej książki - obok nowego rocznika i kolejnych tomów historii Mistrzostw Polski planował pozycję o 100 ważnych meczach Polski na 100-lecie pierwszego występu biało-czerwonych, w 1921 roku z Węgrami.

Wciąż pracował, niedawno poganiał mnie, bym przejrzał znowu Jego mundialowe składy i statystyki, bo może w dokumentacji jest coś do poprawy. A przecież czekałem jeszcze na mocną odpowiedź na mój artykuł z ostatniej "Kopalni" o Erneście Wilimowskim. Pisałem wszak "bez wiedzy" Mistrza. Pod koniec października usłyszałem przez telefon: "Panie Leszku, umówimy się na długą, może kilkugodzinną rozmowę. Wytłumaczę Panu paru spraw. Teraz nie, zdrowie".

Trudno w to uwierzyć. To wielki smutek dla całego polskiego dziennikarstwa. Panie Andrzeju, niech Pan spoczywa w spokoju!

Wszystkie (chyba prawie wszystkie) książki Andrzeja Gowarzewskiego. Ponad 100. pic.twitter.com/dDeSbEy21K
— Leszek Jarosz (@leszekjarosz) November 17, 2020