Dekada Stocha, dekada nie-Małysza. Skoki niby takie same, a kompletnie inne

Kto nie wierzy, odsyłamy do kalendarza. Tak, od pożegnania legendy skoków w Planicy minęło już dziesięć lat. Adam Małysz na wybiegu Letalnicy był najpierw wypuszczany ciupagą przez Roberta Mateję i Macieja Maciusiaka, a potem pokazywał do kamery narty z napisem "Kiitos Hannu" (fin. Dziękuję, Hannu!) i "Kocham Izę". Przed dekoracją, w której odebrał nagrodę dla trzeciego skoczka sezonu, wziął markera i pod spodem dopisał jeszcze: "i Karolinkę".

Polska opłakiwała pożegnanie z mistrzem, a równocześnie zastanawiała się, czy stadiony na Euro powstaną, czy jednak będzie kompromitacja. Paliwo na stacjach było za 5,10 zł, co jeszcze kogokolwiek szokowało. Dopiero rozwijała się operacja zbrojna w Libii. W Japonii zbierali myśli po tragicznym tsunami, a w USA kończyła się ostatnia misja wahadłowca Discovery.

Sezon pierwszych punktów Tomasza Byrta i ostatnich Szweda. W Harrachovie, który dziś płacze

Na skoczniach, poza tą Małysza, też skończyło się kilka misji. 20 marca, poza Polakiem, karierę trenerską oficjalnie zakończył Lepistoe, którego z uwagi na stan zdrowia zabrakło pod Letalnicą. Świetnie tego dnia miał się za to Mika Kojonkoski, który na pożegnanie z norweską reprezentacją poprowadził zawody w butach do narciarstwa zjazdowego, a po wszystkim wpiął narty i puścił się na krechę po stromym zeskoku mamuta. Otrzymał nie mniejszą owację niż Adam, chociaż na nartach szkoleniowca nie było żadnych emblematów od dostawcy sprzętu.

A u Adama były. Fischer napisała mu na ślizgach wymowne "Good bye", widoczne w locie z każdego miejsca na trybunach. W trakcie tych siedmiu sekund w powietrzu w Planicy nie było nikogo, kto by siedział. Nikogo, kto patrzyłby w inną stronę czy zagapił.

Good bye, czyli żegnaj, mówili też wtedy inni wielcy zawodnicy. Oficjalny rozbrat z szatnią Słoweńców ogłosił Primoż Peterka. Kto wtedy mógł przypuszczać, jak koszmarnie potoczy się dalej jego życie. Trochę lepiej dziś ma się Harri Olli, który wtedy odchodził w poczuciu zmarnowanej kariery. Z kolei Janne Ahonen wiedział już, jak to się robi, wszak po raz pierwszy rzucił skoki w 2008 roku, ale potem się za bardzo stęsknił. To zresztą też nie było jego ostatnie pożegnanie. Bardziej konsekwentni byli w postanowieniach Michael Uhrmann i Andreas Kuettel. Szwajcar dziś jest doktorem i mieszka w Danii.

Sezon 2010/11 był pierwszym całkowicie rozegranym z systemem przeliczników za belkę i wiatr. Pierwszym także, w którym większość sztabów skutecznie skopiowała już słynne wiązania Simona Ammanna – te z krzywymi bolcami, pozwalające prowadzić narty bardziej płasko w locie. Dziś są one oczywistością. Ostatni sezon Adama zaczął się, gdy rekord świata wynosił jeszcze 239 metrów, a kończył, gdy otwarto już potwora w Vikersund, który Planicy ten rekord odebrał. Co do mamutów, to w Czechach zdatna do użytku była jeszcze skocznia w Harrachovie. Podczas zawodów w styczniu pierwsze podium w karierze wyszarpał tam Roman Koudelka. A Małysz – 88. Ruchem w PŚ sterował jeszcze Miran Tepes, a w Innsbrucku i Engelbergu kamery telewizji były ustawione po drugiej stronie.

W 2011 roku ostatnie punkty w męskim PŚ zdobył Szwed. Polacy natomiast się rozkręcali. Punktowało siedmiu naszych, a jedyne TOP30 w karierze zaliczył Tomasz Byrt. – To będzie nowy mistrz, i też z Wisły! – głosili optymiści, ale historia miała na niego inny plan. Tomek zdążył stanąć tylko na podium drużynówki. W Lahti biało-czerwoni dokonali tego dopiero czwarty raz w historii. Obecnie licznik zatrzymał się na 30. W całym sezonie 2010/11 Polacy (ind. oraz drużynowo) 14 razy stali na podium PŚ. We właśnie zakończonym – 21.

Małysz nie wraca, bo wie, jak bardzo zmieniła się technika. Bo kto kiedyś słyszał o "pchaniu"?

Małysz zmieścił się ze swoją karierą w końcówkę skoków względnie "po staremu". Przeliczniki częściej budziły jeszcze ciekawość niż irytację, w trakcie konkursów jury cztery razy zastanawiało się przed zmianą długości najazdu. Dziś robi to o cztery razy za często, rujnując niekiedy czytelność zmagań.

Apogeum matematyki, jaka wkroczyła do skoków, obejrzeliśmy na MŚ 2013. Zapamiętaliśmy je jako imprezę, gdzie trenerzy mogli do woli manewrować najazdem u swoich zawodników. Nie obowiązywała jeszcze zasada "95 procent HS" (obecnie żeby dostać bonus za niższy rozbieg skrócony przez trenera, skoczek musi osiągnąć minimum taką odległość). Dlatego gdy jeden sztab decydował się na taki ruch, po nim robili to wszyscy następni. Bałagan, jaki wynikł z tego w Predazzo, o mały włos kosztował polską drużynę medal. Pierwszy w dużej imprezie. Gdy Małysz kończył karierę, nie mieliśmy jeszcze żadnego. W dekadę wyszarpaliśmy siedem.

– I to jest rzecz, której temu pokoleniu chyba najbardziej zazdroszczę – przyznaje po latach mistrz.

Małysz jednak ostrożnie podchodził do innych zmian, jakie nastały w skokach, odkąd został emerytem. Sam zresztą podkreśla, że jest pod gigantycznym wrażeniem Noriakiego Kasai.

– Adaptował się najpierw ze stylu klasycznego na styl V, a od kilku lat musi także do nowego rodzaju odbicia. Trendy techniczne zmieniają się teraz błyskawicznie, a chyba najważniejszym jest tzw. "pchanie" – przyznał.

Kiedyś sekwencja ruchów na progu wyglądała zupełnie inaczej, chodziło o złapanie jak największej wysokości. Dziś sztaby wiedzą już, że przy coraz bardziej płaskich profilach skoczni kluczem jest jak najmniejsza utrata prędkości zyskanej na rozbiegu. A to wymaga konkretnego ułożenia klatki piersiowej przy wybiciu – najlepiej zostawić plecy pod podobnym kątem względem ziemi, co na najeździe. Dawniej odbijano się całym ciałem, dziś mają pracować tylko konkretne mięśnie. To mało niuansów? Zupełnie odrębną kwestią jest to, jak skoczkowie układają się do lotu. Oraz że niegdyś szalony pościg za jak najdłuższymi nartami dziś przyhamował na rzecz krótszych, które łatwiej jest kontrolować w powietrzu.

Dwa różne pokolenia, ten sam gen wygrywania... i ta sama liczba zwycięstw w konkursach Pucharu Świata ❤️���� Więcej o Kamilu Stochu, 39. (❗️) triumfie w PŚ i czekających na niego rekordach o 22:05 w #SportowyWieczor ⏰�� #skokoholicy #skijumpingfamily pic.twitter.com/0IPUpKpNwd

— TVP SPORT (@sport_tvppl) January 9, 2021

Za Małysza przed skokiem można się było jeszcze dotykać

Gdy trwała małyszomania, nikt nie znał jeszcze kamer GoPro. Teraz kadry ustawiają ich na treningach całe mnóstwo, żeby na skoczni wychwycić każdy detal i niepożądany ruch.

– Skok zaczyna się i decyduje na progu – podkreślał Apoloniusz Tajner.
– Skok decyduje się już w pozycji najazdowej, ona jest kluczowa – tak twierdził za swojej kadencji Łukasz Kruczek.
– Dziś wiemy już, że o powodzeniu skoku decyduje sposób ruszania z belki – a to już ostatnie słowa Michala Doleżala, doprawdy często powtarzane tej zimy przez Stocha. To jasno pokazuje drogę, którą pod kątem techniki przeszły skoki. Maciej Kot nie tak dawno wspominał zresztą, że ogromną różnicę dla komfortu w powietrzu robi nawet to, którą stroną do dołu ustawia dłonie.

–My dziś spadamy, a nie szybujemy. Wszystko przez sprzęt, którego wymaga FIS. Jesteśmy zdecydowanie za szybcy w powietrzu. To odbija się na stawach, które są bardziej obciążone. Za młodu skakaliśmy latem o wiele więcej, dziś nie dałoby się tego wytrzymać. Sam zresztą byłem tego przykładem – grzmiał Robert Kranjec, jeden z najlepszych lotników świata, gdy wrócił do rywalizacji po kontuzji kolana. Słoweniec, podobnie jak wielu innych, zerwał więzadła w kolanie, co dawniej było w dyscyplinie niemal nieznane. Czemu? Nie tylko przez cieńsze, stawiające mniej oporu kombinezony (FIS w 2012 roku testowała nawet zupełnie przylegające do ciała!). Winę za to w dużej mierze ponosiły też wkładki na tył buta. Ich zadaniem było trzymanie łydki tak, aby w powietrzu jak najbardziej płasko trzymać narty. Tylko że przy lądowaniach zawodnik cierpiał, ponieważ z tego samego powodu nie był w stanie trzymać kolan inaczej niż zgiętych do środka. Dopiero ostatniej zimy niesymetryczne wkładki zostały zakazane.

– Rozwój technologii, szukanie nowinek itp. jest dziś na niebotycznym poziomie – zgadza się Małysz. I porównuje do swoich czasów. – Nasz sztab był maleńki, tymczasem obecne liczą po kilkanaście osób. My mieliśmy dwa, trzy stroje na sezon, a obecnie szyje się każdemu kilkanaście. Każdy team ma swoich krawców, wozi maszynę do szycia. My czasami kupowaliśmy używane kombinezony od zagranicznych zawodników. Żeby tu dziś się liczyć, trzeba mieć dużo pieniędzy do zainwestowania. Wystarczy przypomnieć, jak mocno Stefan Horngacher nalegał na kupno platformy dynamometrycznej – mówi dyrektor ds. skoków w PZN, który z bliska obserwuje tę (r)ewolucję.

Z bliska kombinezony przed skokiem w międzyczasie zaczęli też oglądać kontrolerzy FIS. Od 2015 roku na rozbieg wprowadzono nie tylko specjalne maszynki pomiarowe, ale i regułę: zero dotykania ciała aż do wylądowania. – Czyli co, przeżegnać też się już nie będzie można? – martwił się Kubacki. Ale na szczęście za to dyskwalifikacji nie ma.

Skoki stoją przed wyzwaniem: jak uciec przed łatką dyscypliny podwórkowej

W dekadę od daty granicznej między małyszo- a stochomanią obejrzeliśmy jednocześnie ciekawe zjawiska, jak też przykre. Potęguje się granica między sześcioma najlepszymi nacjami i resztą. Z jednej strony postęp jest tak szybki, że na skoczniach zaczyna brakować niskich belek najazdowych. Z drugiej zaś w niektórych krajach skoki na międzynarodowym poziomie zanikły. Wydaje się też, że maleje globalne zainteresowanie dyscypliną. Nawet w Norwegii – mekce skoków – oglądalność zawodów leci łeb na szyję.

– Na pewno postrzeganie skoków światowo jest ważną kwestią. Ale czy to wina mocnych państw, że odjechały słabszym? Nie. Rozwój jest naturalnym procesem na Ziemi, na każdym polu. Szwedzi, Węgrzy, Hiszpanie, Estończycy, Finowie i inni są sami sobie winni, że niewystarczająco starannie podeszli do innowacji i zarządzania tym sportem. Nas też to dotyczy – przekonywał Szwajcar Simon Ammann w rozmowie z "Przeglądem Sportowym".

FIS stara się zapobiegać słabnięciu marki, ale zdaniem części kibiców proces przebiega kiepsko. Sport zamiast światowym jest w zasadzie zamknięty w Europie. Za rządów Stocha ani razu nie odbyły się konkursy PŚ w USA – na gigantycznym rynku, z wielkimi tradycjami. Nie przyjął się Kazachstan, nie przyjęła Korea Płd., na szczęście przyjmuje Rumunia. W kwestii szkolenia młodych skoki są na świecie mało konkurencyjne, daleko za biathlonem czy narciarstwem alpejskim. To także przekłada się na zarobki elity.

Jak skoki będą wyglądały za kolejną dekadę? Czy w formatach zawodów nadal będą tylko indywidualne, drużynowe i (nowość) miksty? Czy powstanie więcej mini turniejów? A może skoki par, trzecie serie, supermiksty itd.? Jedno jest pewne – tu nie może być więcej matematyki, ta niestety zaczęła ten sport zjadać. Nie przejdzie już raczej drugi test konkursu "grup", jaki w 2014 na igelicie przetestowano w Wiśle. Niewielu zrozumiało, o co w tym wszystkim chodziło. Tymczasem kiedyś w skokach było wprost odwrotnie.