06 cze 2021 | Inne / Tokio 2020

St. Louis 1904. Rasizm w centrum igrzysk. Haniebna karta początków olimpizmu

Stadion olimpijski w St. Louis (fot. Getty Images)

Podczas igrzysk w St. Louis (1904) zorganizowano "Dni Antropologiczne", czyli pokazowe zawody "dzikich ludzi". To pseudonaukowe, rasistowskie wydarzenie pozostaje jedną ze wstydliwych kart olimpijskiej historii.

DALSZĄ CZĘŚĆ PRZECZYTASZ POD REKLAMĄ

Paryż 1900. Igrzyska olimpijskie, które zaprzeczyły idei Pierre'a de Coubertina

Za 47 dni w Tokio rozpoczną się igrzyska olimpijskie. Transmisje w TVP!
Terminarz finałów | Reprezentacja Polski
* * *

Być może wszystko potoczyłoby się znacznie lepiej, gdyby igrzyska odbyły się w Chicago. Tak zresztą miało być. St. Louis do gry włączyło się w ostatniej chwili. Przystąpiło do niej z pomysłem połączenia zawodów z Centenary Exposition – wystawą związaną z rocznicą zakupu Luizjany. Władze miasta przeprowadziły ofensywną kampanię. Zagroziły nawet, że są skłonne stworzyć własną, konkurencyjną imprezę sportową.

Po fatalnych igrzyskach w Paryżu (1900) Pierre de Coubertin chciał uniknąć jakiegokolwiek rozłamu. Międzynarodowy Komitet Olimpijski ostatecznie więc uległ i powierzył organizację St. Louis, które – delikatnie mówiąc – nie udźwignęło tego ciężaru.

Wskrzesiciel igrzysk czuł chyba, co się święci i... nie pojawił się w USA. Na miejscu miał jednak swoich ludzi: Niemca Willibalda Gebhardta i Węgra Ferenca Kemeny'ego. Ci regularnie przekazywali mu informacje o nadużyciach, z których prawdopodobnie najpoważniejsze dotyczyło "Dni Antropologicznych".

"Dzicy" w ludzkim zoo

"Centenary Exposition było typowym targiem. Zwiedzający mogli skosztować nowomodnych potraw, takich jak wata cukrowa czy masło orzechowe. Oglądali m.in. wystawy przemysłowe, największe na świecie organy, kopię chaty Abe Lincolna i ludzkie zoo" – opisuje portal SLATE.COM.

Tak, to ostatnie na przełomie XIX i XX wieku nie było niczym nadzwyczajnym. Goście przybyli na wystawę mieli okazję zobaczyć przedstawicieli filipińskiego plemienia Igorot, Pigmejów z Afryki Środkowej, meksykańskich Indian czy innych "dzikusów". Norma. Każdy z "okazów" był trzymany w quasi-niewoli. Z jednej strony: nie miał wpływu na swój los. Z drugiej: za publiczne pokazywanie się otrzymywał wynagrodzenie.

James E. Sullivan, będący głównym organizatorem igrzysk w St. Louis, wpadł na pomysł, by zaprząc "dzikich ludzi" do pseudonaukowego pokazu, który w teorii miał dać odpowiedź na pytanie: w jaki sposób na osiągane wyniki wpływają uwarunkowania związane z pochodzeniem. W praktyce: był rasistowską demonstracją gigantycznych różnic między "standardowymi" sportowcami a "dzikusami".

Do osobliwych zawodów, nazwanych "Dniami Antropologicznymi", doszło 12 i 13 sierpnia 1904. Na początku przedstawiciele mniejszości etnicznych zmagali się z doskonale znanymi cywilizacji zachodniej (lecz niekoniecznie sobie) pchnięciem kulą, skokiem wzwyż czy rzutem oszczepem. Następnie czekały ich bardziej niecodzienne konkurencje, jak wspinanie się na słup wysmarowany smarem, wdrapywanie na drzewa czy walki w błocie.

De Coubertin na wieść o tym wydarzenia napisał do Kemeny'ego: "ta skandaliczna farsa straci urok, kiedy ludzie czarni, czerwoni i żółci nauczą się biegać, skakać i rzucać tak dobrze, że zostawią białych daleko z tyłu". Jego słowa po części okazały się prorocze.

Na szczęście "Dni Antropologiczne" podczas igrzysk już nigdy się nie powtórzyły. Pozostały jedynie wstydliwym wspomnieniem, a zmagania olimpijskie są otwarte na wszystkich.