Ateny 2004. Grecka tragedia sprinterska Ekaterini Tanu i Kostasa Kienderisa

Sensacja w sprincie! Włoch królem "setki"

Cztery lata wcześniej, w Sydney, oboje sprawili sensację. Kienderis po blisko dwóch dekadach przerwał dominację Amerykanów na 200 metrów i zdobył złoto. Pomogła mu w tym niewątpliwie nieobecność Michaela Johnsona i Maurice'a Greene'a, ale nawet w mniej niż zazwyczaj naszpikowanym gwiazdami finale ten solidny europejski sprinter nie był faworytem. Tymczasem rekord kraju pobił już w eliminacjach, a w finale wyśrubował "życiówkę" do poziomu 20,09 s.

Grecy odkryli szybko w Kienderisie nowego bohatera narodowego. Prasa zrobiła z niego "Syna Wiatru", a kolejne sezony zdawały się potwierdzać, że złoto w Sydney nie było wyskokiem. W 2001 roku sprinter po dość cichym sezonie stanął na najwyższym stopniu podium podczas mistrzostw świata w Edmonton, a rok później potwierdził dominację w mistrzostwach Europy. Podczas drugiej imprezy ustanowił wynikiem 19,85 s rekord życiowy, do którego potem już się nie zbliżył.

Ekaterini Tanu zaczęła zdobywać medale ważnych imprez nieco wcześniej, bo już pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Na początku specjalizowała się w biegach halowych na krótkich dystansach, jednak w 1999 roku udało jej się wywalczyć brąz na 100 metrów także podczas mistrzostw świata na otwartym stadionie. Szybsze były wówczas tylko utytułowane Amerykanki – Marion Jones i Inger Miller.

Z pierwszą z nich Greczynka stoczyła walkę o złoto także w Sydney. W półfinale Jones okazała się tylko nieznacznie lepsza, ale w decydującej rozgrywce nie miała sobie równych. Marion wygrała ze znakomitym czasem 10,75 s, a Greczynka dość nieoczekiwanie wywalczyła srebro. Wyprzedziła tak uznane zawodniczki jak Merlene Ottey i Żanna Pintusewycz-Block. W 2001 i 2003 roku sprinterka zdobyła odpowiednio srebro i brąz mistrzostw świata na tym samym dystansie, potwierdzając przynależność do elity.

Wypadek widmo?

Trudno się zatem dziwić, że w 2004 roku gospodarze igrzysk wiązali ogromne nadzieje z występem tej pary sprinterów. Na ostatniej prostej przed najważniejszą imprezą czterolecia duet nie imponował jednak formą. Kienderis miesiąc przed igrzyskami zdobył wprawdzie trzy złote medale krajowych mistrzostw, ale jego wyniki nie wytrzymywały porównania z tym, co wyprawiali najlepsi na świecie. W przypadku Tanu sprawę dodatkowo komplikowały powracające kontuzje.

Dzień przed ceremonią otwarcia wstrząsnęła światem sportu informacja o tajemniczym wypadku – Kienderis i Tanu mieli wracać do wioski olimpijskiej skuterem i zostali poszkodowani podczas kraksy. Sprinterzy trafili nawet do szpitala, ale sprawa nie była jednoznaczna. Okazało się, że oboje akurat mieli wracać do wioski, aby poddać się testom antydopingowym. Nie zdążyli. W przypadku obojga była to recydywa, a trzecie wykroczenie w tym samym sezonie oznaczało poważne kłopoty – z dyskwalifikacją włącznie.

"Powiedzcie nam prawdę!" – apelowała do sportowców na okładce grecka gazeta "Ethnos". Agencja Reuters nazwała sprawę "największym dopingowym skandalem igrzysk od afery Bena Johnsona". Ale co dokładnie wydarzyło się 12 sierpnia 2004 roku? Wiadomo, że kontrolerzy wcześniej zwrócili uwagę na dwójkę trudno uchwytnych sprinterów, ale zapukali do ich drzwi dopiero dzień przed ceremonią otwarcia. Już po zakończeniu igrzysk okazało się, że kilkanaście godzin później to właśnie Kienderis miał w blasku fleszy zapalić olimpijski znicz.

Greków z bliżej nieokreślonych powodów nie było w wiosce, ale gdy dowiedzieli się o próbie badania podobno chcieli jak najszybciej wrócić. Trudno uwierzyć, że akurat podróż skuterem była najszybszym sposobem dotarcia na miejsce, ale taką wersję przedstawili mediom. Wypadek sprawił, że oboje trafili do szpitala z niegroźnymi obrażeniami, a potem wycofali się z imprezy. Kienderis tłumacząc decyzję powoływał się na interes narodowy, ale nie chciał się zmierzyć z niewygodnymi pytaniami.

– Jeśli fani czuli się oszukani tą sytuacją to niech spróbują sobie wyobrazić co my czujemy... To przecież my trenowaliśmy po 10 godzin dziennie z myślą o igrzyskach – tłumaczył Christos Tzekos, szkoleniowiec Tanu i Kienderisa w rozmowie z Reutersem. Wtedy kolejny raz zaprzeczył pomówieniom o doping, ale potem już rzadko był w mediach.

Proces poszlakowy

Grecka tragedia sprinterska doczekała się jeszcze kilku aktów. 31-letni Kienderis już nigdy nie pojawił się na bieżni – wybrał zakończenie kariery. Młodsza o niespełna dwa lata Tanu wróciła do startów w 2007 roku po karze. Podczas pierwszego ważnego startu w halowych mistrzostwach Europy w Birmingham została wygwizdana i nigdy nie wróciła do dawnej formy.

Osobliwy incydent z 2004 roku jeszcze co najmniej dwa razy skomplikował jej olimpijskie marzenia. W 2007 roku Marion Jones przyznała się do stosowania dopingu także bezpośrednio przed igrzyskami w Sydney. W związku z tym pozbawiono ją wywalczonego na bieżni złota, a w normalnych okolicznościach najcenniejszy medal trafiłby do tej, która finiszowała na drugim miejscu.

Po długich naradach Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl) zdecydował, że Tanu nie zasługuje na takie wyróżnienie ze względu na własną dopingową historię. Tuż przed igrzyskami w Pekinie ta sama organizacja uznała, że mimo kwalifikacji Greczynka z tego samego powodu nie weźmie udziału w zawodach. – Czuję się jak na wojnie – przyznała zawodniczka. Nie zdecydowała się na sądową walkę – może dlatego, że nie miała zbyt wielu argumentów na swoją obronę, a omijanie testerów jest uznawane za wykroczenie tego samego kalibru co dopingowa wpadka.

Sprawa Kienderisa i Tanu była wielokrotnie analizowana przez różne organy. Zawodnicy przyznali się do naruszenia przepisów antydopingowych i zaakceptowali karę zawieszenia, która dobiegła końca w grudniu 2006 roku. Grecka federacja w wewnętrznym dochodzeniu uniewinniła sprinterów, ale ukarała czteroletnim zawieszeniem trenera Tzekosa.

Ustalmy fakty – zawodników nigdy nie przyłapano na dopingu. Poszlakowy proces wskazał jednak sporo niewyjaśnionych kwestii, które składały się w sensowną i niepokojącą całość. Kienderis po nagłym wystrzale formy w 2000 roku startował nieregularnie. Skupiał się na najważniejszych imprezach, ale często zgłaszał kontuzje i odpuszczał większość startów. W 2003 roku trenowali z Tanu w Katarze, ale nie poinformowali o tym kontrolerów, którzy szukali ich na Krecie – tam gdzie mieli przebywać według oficjalnej dokumentacji.

Trener z pomysłem

Takich dziwnych podróży było więcej. Incydent z 2004 roku obrósł wieloma mitami, a siedem lat później wszystko ostatecznie rozstrzygnęło się przed greckim sądem. W pierwszej instancji uznano, że wypadek nigdy nie miał miejsca, a jednemu ze świadków zarzucono krzywoprzysięstwo. Kienteris i Tanu odwołali się od wyroku i sąd apelacyjny przyznał im rację. Stwierdzono, że obrażenia dwójki sprinterów były faktycznie pochodną wypadku.

Innym postanowieniem sądu było skrócenie kary trenerowi Greków. W 2004 roku, po całym zamieszaniu ujawniono, że miał ponad 1400 ampułek z zakazanymi anabolikami. Grecka gazeta "To Vima" opisała sytuację z 1997 roku – szkoleniowiec miał wówczas zgłosić sportowym władzom autorski pomysł na igrzyska w Atenach. Idea miała zakładać... podanie 150 greckim sportowcom dopingu niemożliwego do wykrycia przez ówczesne testy. Brzmi znajomo? Podobne systemowe rozwiązania wprowadzili w 2014 roku gospodarze zimowych igrzysk w Soczi...

W 1997 roku trener Tzekos uniemożliwił przeprowadzenie testów dopingowych czwórki swoich zawodników – w tym gronie była Ekaterini Tanu. Podczas zawodów w Dortmundzie w zdecydowany sposób zmusił kontrolera Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych (IAAF) do odwrotu. Potem okazało się, że miał trochę racji – kontroler nie miał oznakowania, a w dodatku chciał sam przeprowadzić test. W myśl ówczesnych przepisów powinna mu towarzyszyć kobieta, która nadzorowałaby badanie Tanu. Dzięki tym formalnym uchybieniom wszystko rozeszło się wtedy po kościach.

Wiadomo także, że na kilkanaście miesięcy przed igrzyskami w Atenach grecki trener był w stałym kontakcie z Victorem Conte – twórcą centrum BALCo. Owiana złą sławą organizacja została parę lat później zdemaskowana przez Amerykańską Agencję Antydopingową (USADA). Szef tej firmy dostarczał niemożliwy do wykrycia doping między innymi Marion Jones i Timowi Montgomeremu – głównym rywalom greckich sprinterów. Na podstawie korespondencji mailowej ustalono, że Tzekos był na bieżąco z dopingowymi nowościami, ale zabrakło dowodów bezpośrednio łączących go z tym procederem. Po wyroku szkoleniowiec zniknął ze świata sportu podobnie jak Kienteris. Niesmak pozostał - podobnie jak wiele pytań, które nigdy nie doczekały się odpowiedzi.