Czeczeńskie siły piłkarskie. "Achmat Grozny istnieje tylko dla samego istnienia"

Kolega Gerarda Depardieu. Syn Achmata, kalif Putina. Kapitan reprezentacji Czeczenii, która mierzyła się z Bebeto i Romario. Bohater reality-show. Człowiek, który "zabił pierwszego Rosjanina, mając szesnaście lat". Sługus Kremla. Pachołek w dresie. Przywódca, który przypomina rapera. Ramzan Kadyrow to postać intrygująca i mroczna jak zakamarki jego katowni we wsi Centaroj.

— Dużo się teraz mówi o Ramzanie i jego żołnierzach, tzw. kadyrowcach, ale część tych informacji powstaje w pogoni za sensacją. Proszę nie wierzyć we wszystko, co się pisze o Czeczenii. Historia Czeczenów to skomplikowana, brutalna i wielopłaszczyznowa opowieść — mówi dr Patrycja Olchowska, autorka książki "Społeczna konstrukcja niepodległości Czeczenii".

Rozdział I: Wojny czeczeńskie, czyli kto z kim jadł smalec wieprzowy

Dżochar Dudajew dołączył do Wyższej Wojskowej Szkoły Pilotów w Tambowie. Służył w tajnym miasteczku wojskowym Szajkowa, został szefem sztabu 31. dywizji ciężkich bombowców 30. Armii Powietrznej, dowodził wojskami w Afganistanie. W 1989 roku został pierwszym czeczeńskim generałem w sowieckiej armii.

Podkomendni dobrze go wspominali. — Pił z nami. Jadł z nami smalec wieprzowy. Z każdym rozmawiał — wspomina Anatolij Cziczulin na shaykova.ru. Niejaki nawigator Zubariew w tym samym tekście wróżył mu świetlaną przyszłość. — Będzie latał wysoko… jeśli obrona przeciwlotnicza go nie zestrzeli.

Rozpad ZSRR był początkiem państwowości dawnych republik. Powiew wolności poczuli także mieszkańcy Czeczenii. W czerwcu 1991 generał radzieckiej awiacji Dżochar Dudajew proklamował utworzenie Czeczeńskiej Republiki Iczkerii. 6 września 1991 ludzie generała wpadli do siedziby Najwyższej Rady Czeczeńsko-Inguskiej Autonomicznej SRR. Pobili 40 parlamentarzystów, a Witalija Kucenko zabili poprzez defenestracje.

— Wtedy zaczęła się wojna. Kucenko został zabity w biały dzień — mówił Doku Zawgajew, były przewodniczący Czeczeńsko-Inguskiej Autonomicznej SRR. Rosjanie wykorzystali kryzys polityczny w republice. 11 grudnia 1994 generał Pawieł Graczow rozpoczął interwencję wojskową.

— Zapewniał Jelcyna, że rosyjska armia zajmie Grozny w 2 dni przy użyciu 2 czołgów. Nic takiego się nie wydarzyło, a porozumienia, które Rosja podpisała były dla niej upokarzające — mówi Karol Bochenek, specjalista od rosyjskiej piłki nożnej

Kulminacyjnym momentem pierwszej wojny był szturm na Grozny. Stolicę republiki bomby zrównały z ziemią. Szacuje się, że 25 tysięcy zginęło, a 35 tysięcy zostało rannych. Zginął również Dżochar Dudajew. Rosjanie namierzyli jego rozmowę przez telefon satelitarny. Dwa myśliwce Su-24 wystrzeliły w jego kierunku pociski o wiele mówiącej nazwie "Strieła".

Achmat Kadyrow urodził się w Karagandzie. Był oddany religii. Kształcił się w Jordanii i Uzbekistanie. Założył Kaukaski Instytut Islamski. Z każdym rokiem jego pozycja w Czeczenii rosła.

"Początków politycznej działalności Kadyrowa należy szukać w rebelianckich strukturach Czeczenów. Dopiero po pierwszej wojnie Achmat Kadyrow zdecydował się na układ z Rosjanami, którzy pomogli mu przejąć władzę w zamian za stłumienie działań niepodległościowych i zobowiązanie do utrzymania bezpieczeństwa w regionie" — pisze dr Patrycja Olchowska w pracy naukowej "Prezydentura Ramzana Kadyrowa".

Gdy do władzy doszedł Dudajew, Achmat stał się kluczową postacią w muzułmańskim świecie Czeczenii. Jego rola wzrosła, gdy w trakcie pierwszej wojny czeczeńskiej Said-Ahmed Alsabekow wyrzekł się dżihadu.

— W kwietniu 1995 roku w Szatoju odbył się zjazd narodu czeczeńskiego. Tam, w imię Allaha, przywołałem wszystkich do walki. Wraz z ludem złożyłem przysięgę, że nie oszczędzę ani siebie, ani swojego dobytku w tej wojnie. W ten sposób ustanowiłem dżihad — mówił. Świętą wojnę rozpoczął od słów: — Zabijcie tylu Rosjan, ilu zdołacie.

Spokój był chwilowy. Kadyrow krwawo rozprawiał się z wahabitami. Do wybuchu drugiej wojny czeczeńskiej przyczyniły się także kontakty z Al-Kaidą oraz wpływ miejscowych gangsterów na całym terytorium Rosji.

Początek drugiej wojnie czeczeńskiej dało oficjalnie wejście wojsk Szamila Basajewa do Dagestanu (tzw. rajd na Dagestan). "Było to na rękę Władimirowi Putinowi, nieznanemu jeszcze wówczas byłemu funkcjonariuszowi KGB, który torował sobie drogę do fotela prezydenckiego. Bombardowania, czystki, krwawa i bezwzględna wojna, którą rozpoczął, zmusiła rzesze mieszkańców do ucieczki. Nie była to chaotyczna operacja z 1994 roku. W ciągu kilku lat bojownicy zostali rozgromieni, odeszli do podziemia, organizując spektakularne zamachy terrorystyczne, jak zajęcie teatru na Dubrowce (2002) czy szkoły w Biesłanie (2004)" — pisze Iwona Kaliszewska w "Tygodniku Powszechnym".

Od marca 2003 Achmat sprawował władzę jako prezydent Czeczeni. — Po wojnie Achmat mocno ścierał się z rosyjskimi służbami. Przedmiotem konfliktu była czeczeńska ropa. Kreml chciał położyć na niej łapę, a Kadyrow uważał, że zyski powinna czerpać Czeczenia — mówi Bochenek. Kadencję przerwała śmierć. 9 maja 2004 - dawny przyjaciel z czasów wojny czeczeńskiej - Szamil Basajew odpalił bombę.

Rozdział II: Piłka nożna, czyli Dzień Zwycięstwa

Długie lata przed opisywanymi wojnami, w 1946, powstało Dynamo Grozny. Dwa lata później klub przemianowano na Neftjanik. Pierwsze sukcesy przyszły po dekadzie. Sowieckie rozgrywki z racji wielkości kraju i specyfiki komunizmu były podzielone na strefy, klasy, grupy i podgrupy. W 1956 piłkarze Neftjanika okazali się lepsi od ODO Rostów nad Donem. Mecz był prestiżowy nie tylko z powodu stawki — awansu do ogólnozwiązkowej klasy B. Mierzyli się ODO (Okręgowa Izba Oficerów z Rostowa) i naftowa potęga Czeczenów.

Pierwszy mecz skończył się porażką Czeczenów 1:2. — Nasi rodacy ostro zaatakowali i odnieśli zasłużone zwycięstwo z wynikiem 5:1. Dzięki udanym występom w zawodach strefowych Grozny otrzymał prawo do kontynuowania walki o awans do klasy B — pisze Waha Awturiński na chechen.info.

Dynamo pierwszy i ostatni sezon skończyło na 14. miejscu. To był koniec czeczeńskiej piłki pod taką nazwą. Miejscowi zmienili szyld na Terek. Nowa nazwa pochodziła od nazwy pobliskiej rzeki.

Losy Czeczenów są więc połączone z nurtem Tereku. Miejscowy lud regularnie uprzykrzał życie poddanym cara. W 1785 wojska Jurija de Pieriego przekroczyły linię Kaukazu, ale błyskawicznie zostały rozbite przez Czeczenów. Od tego momentu Terek kojarzy się Czeczenom z wolnością.
— Terek jest ważny w kulturze Czeczenii. To istotna rzeka na przedkaukaziu, która jest zakorzeniona w lokalnej tradycji — tłumaczy dr Patrycja Olchowska z Centrum Europy Wschodniej UMCS. W komunistycznych czasach, gdy kluby były przyzakładowe lub wojskowe Czeczeni znaleźli sobie tak niepodległościowe światełko.

Od 1961 Terek piął się i zmierzał na salony sowieckiej piłki. — Bramkarz Jafarow, choć niskiego wzrostu, jest dość skoczny. Zdobycie bramki nie było łatwe, bo obrona była nieprzenikniona. I wreszcie nasi napastnicy: Borys Bataszow, Anatolij Gałkin i Gerald Seredniakow — pisze Waha Awturiński.

Za Sowietów największym sukcesem klubu było wygranie turnieju strefowego w 1974. Czeczeni pokonali Gurię Lanczuti, wygrali z uzbeckim FK Jangier i Dynamem Machaczakała. — Oleg Chochlenko i Wiktor Jakuszkin strzelili "dynamowcom" dwa gole. Mimo remisów z Daugavą Ryga i Stroitelem Aszchabad zajęli pierwsze miejsce i awansowali do I ligi. Na lotnisku w Groznym na drużynę czekały tysiące fanów z całej republiki. Dostawali bukiety, tonęli w uściskach — czytamy w opracowaniu Awturińskiego.

— Po radosnych zwycięstwach przyszedł czas rozczarowujących porażek. Główną przyczyną niepowodzeń był moim zdaniem przeskok trenerski — puentuje Waha Awturinski w opracowaniu na chechen.info.

Rozdział III. Szamil, czyli terroryzm zamiast futbolu

Szamil Basajew mógł być najzwyklejszym dzieckiem. — Lubię oglądać piłkę nożną — przyznawał po latach. Na pewno lubił ją też kopać. Biegając po polach Czeczenii, wcielał się raczej w piłkarzy Tereka, a nie gwiazdy z Moskwy.

Grał w Tereku. Czy był dobrym piłkarzem? "Mówią, że grał nieźle, ale zraniona noga nie pozwalała mu przebywać na boisku dłużej niż przez godzinę" — donosi "Kommiersant". Musa Murdajew, kolega Basajewa ze szkoły oraz dziennikarz, ma ciut inne wspomnienie. — Taki gąbczasty był. Cały czas biegał zasmarkany. Przynosił piłkę, ale nie pozwalali mu grać. Stał za bramką — mówił w rozmowie z lenta.ru.



Świat usłyszał więc o Basajewie nie jako o piłkarzu, a o terroryście. W 1991 porwał rosyjski samolot, chcąc wymusić na Kremlu uznanie Czeczenii. Prowadził też spektakularne odbicie Groznego. Zdetonował prowadzoną przez samobójcę ciężarówkę, która zniszczyła siedzibę prorosyjskich władz w Groznym. Najkrwawszy był jednak zamach w Biesłanie. Ludzie Basajewa zajęli miejscową szkołę. W wyniku starcia z rosyjskimi komandosami zginęły 334 osoby. Przede wszystkim dzieci.

Mimo prowadzenia wojen był związany ze sportem. Przewodził nawet Czeczeńsko-Ingnuszewskiej Federacji Piłkarskiej. Gdy w 2001 jego Terek wrócił na piłkarską mapę, to prezesem został nie Basajew a Achmat Kadyrow.

Przywódca separatystów postanowił zlikwidować dawnego przyjaciela. — Basajew przyznał się do zabójstwa Achmata, bo uważał go za zdrajcę, który sprzymierzył się z Rosją. On chciał kalifatu. Połączenia Czeczenii z Dagestanem. Islamskich rządów. Rosja była największym wrogiem Basajewa — mówi Olchowska.

Pierwszą decyzją Achmata, jako prezesa Tereka, była zmiana patrona stadionu. Od 2004 nosił imię Sułtana Bilimchanowa. — Wielokrotnie zdarzały się zamachy na życie Achmata Kadyrowa, ale zawsze traktował to spokojnie i powtarzał tylko, że wszystko jest wolą Wszechmogącego, i że jeśli ma umrzeć, to żadna tarcza go nie uratuje — mówił Rusłan Ałachamow, szef ochrony Kadyrowa.

Szamil Basajew wybrał na miejsce zamachu właśnie stadion im. Bilimchanowa. Materiały wybuchowe zostały podłożone podczas przebudowy stadionu. Wszyscy ważni Czeczeni obchodzili wtedy na stadionie Dzień Zwycięstwa.

Wybuch nastąpił 9 maja 2004 o 10:35. Achmat Kadyrow zmarł w drodze do szpitala.

Rozdział IV: Andriej, czyli złoto, diamenty i ulice

Używając terminologii piłkarskiej — tu na boisko wchodzi Ramzan Kadyrow. Do tego momentu był tylko synem Achmata… i szefem ochrony ojca nieobecnym na stadionie w momencie zamachu. Putin, co istotne, ściąga go do Moskwy, żeby złożyć kondolencje. Sam się nie pofatygował do Groznego. Wtedy zostaje zrobione ikoniczne zdjęcie. Kadyrow ubrany w dres, a obok Władimir Putin. Przyszły prezydent Czeczeni wygląda jak wiejski chłopek, który przypadkiem wszedł na salony.

— Warto podkreślić, że Ramzan jest młodym przywódcą. Przed jego rządami Rosja ustanowiła dwóch prezydentów Czeczenii, którzy łącznie rządzili niespełna dwa lata. Ostatni, Ału Ałchanow, podał się do dymisji, a urząd po nim przejął Ramzan — tłumaczy Olchowska.

Achmat zostawił synowi nie tylko Czeczenię, ale i Terek, który z powodu wojny nie mógł grać w Groznym. Działania zdewastowały miasto. Według niektórych badań tylko 2% budynków nie ucierpiało wskutek walk. To i wizja niedawnych brutalnych starć sprawiły, że Terek grał najpierw w Czerkiesku, a potem na przemian w Lermatowie i Piatigorsku. Do Groznego wrócił dopiero w 2018.

The strike of the century!! ���� pic.twitter.com/g8oXppJSum

— Football Tweet ⚽ (@Football__Tweet) February 9, 2020

— Klub piłkarski Achmat kojarzy się poza Czeczenią wyłącznie ze skandalami. Naciskami na sędziów w trakcie meczów, ustawianiem spotkań czy podarowanym triumfem w Pucharze Rosji w 2004 r. Rzekomo na prośbę samego Putina — mówi Karol Bochenek.

Finał Pucharu Rosji z 2004 do dziś budzi emocje. Pierwszoligowy Terek pokonał wówczas ekstraklasowe Krylje Sowietow Samara. — Rosyjscy przywódcy starają się w ten sposób pokazać całemu światu, że w Czeczenii jest spokojnie, nie ma wojen, morderstw, terroru i przemocy. Moim zdaniem jest tu więcej polityki niż piłki nożnej — mówi Umar, czeczeński nauczyciel w rozmowie z "Kawkaskim Uzelem".

Gola dającego zwycięstwo strzelił Andriej Fiedkow. Za bramkę w finale otrzymał wysadzany diamentami klubowy herb z białego złota. — Mam go do dzisiaj. Nawet nie przyszło mi do głowy, żeby sprzedać taką pamiątkę — mówi w rozmowie ze sportbox.ru.

Fiedkow został honorowym obywatelem Groznego. — W Gudermes jest ulica mojego imienia, ale jej nie widziałem. Gdy tam grałem, miasto było odbudowywane i nie było żadnych oznaczeń — mówi.

Rozdział V: Piłka nożna, czyli granat za płotem

Piłkarze Tereka stacjonowali w Kisłowodzku — ponad 300 kilometrów od Groznego. Niedogodności wynagradzały bajońskie zarobki. — Kisłowodzk to nie Warszawa. Raczej polskie miasto sprzed 30 lat. Blok, w którym wynajmuję mieszkanie, też nie najwyższej jakości. Daleko mu do tych z Wilanowa. W środku niby wszystko fajnie zrobione i spokojnie da się żyć, ale raz się budzę o trzeciej w nocy, patrzę przez okno, a tam się pruje pięciu na pięciu. Chyba jakaś ustawka. — mówił Maciej Rybus, piłkarz Tereka w latach 2012-2016.

Grę w Czeczenii wspomina też Fiedkow. — Wciąż istniało niebezpieczeństwo ataków terrorystycznych. Jednak piłkarze byli bezpieczni. Mieszkaliśmy w hotelu, który był strzeżony przez całą dobę — mówił napastnik. — Pod koniec sezonu dwóch zamachowców-samobójców próbowało dostać się na stadion i przerzuciło przez płot dwa granaty. Kiedy rzucili się, aby ich złapać, to wysadzili się w powietrze. — dodaje Fiedkow na sportbox.ru.

Z czasem granie w Tereku było może nie tyle prestiżowe, ile dochodowe. A pieniądze są zawsze dobrym magnesem. W 2011 przyciągnęły do Groznego nawet Romario, Bebeto, Cafu i Zico. Weterani zmierzyli się z reprezentacją Czeczenii. Z opaską na ręku wybiegł Ramzan Kadyrow. — Pieniądze? Nie słyszałem o żadnych pieniądzach. Oni są tu z szacunku do Czeczenii — mówił.



Ruuda Gullita do Groznego zwabiła mamona, a nie długofalowy projekt. W 2011 roku Holender został trenerem Tereka. I bardzo szybko stracił posadę. "Gullit musi zrozumieć, że nie został zaproszony do spędzania czasu w nocnych klubach, ale raczej do pracy w klubie piłkarskim, a co więcej, do uzyskania odpowiednich wyników" — czytamy w komunikacie klubu. "Tak, nie mamy instytucji zajmujących się narkomanią ani nieprzyzwoitym życiem nocnym, których jest pełno w Holandii i Europie. Ale w Groznym są wszystkie warunki dla ludzi prowadzących zdrowy tryb życia”.

Rozdział VI: Terek, czyli Achmat

Po śmierci ojca Ramzan prowadził stopniową, intensywną achmatyzację kraju. A Kadyrow senior został wyniesiony jako męczennik. Jak bohater. Jako ten, który przywrócił Czeczenii spokój po latach wojen.

Szef czeczeńskiego MSW, Armudi Ediłow, napisał "Drogę oświeconą światłem", książkę o życiu Achmata. Lektura została włączona do programu nauczania. Ojciec Ramzana błyskawicznie dostawał patronaty nad ulicami i szkołami. Ba, jego imieniem nazwano nawet gwiazdę w konstelacji Lwa.

Najpierw było Dynamo, potem Neftjanik. A w latach 2007-2017 roku oficjalna nazwa klubu brzmiała Terek Grozny im. Achmata Abdullahowicza Kadyrowa. Achmatyzacja postępowała. — W najbliższym czasie, zgodnie z prośbami tysięcy fanów, klub zostanie przemianowany na Achmat — mówił w 2017 "Gaziecie" Achmat Aidamirow.

Kibice w kontekście klubu Achmat Grozny — bo taką nazwę nosi od 2018 roku — to pojęcie trudne do zdefiniowania. Ci najbardziej zagorzali protestowali przeciwko zmianie nazwy. Była nawet akcja pod hasztagiem #ournameTerek, ale bez większego skutku, ale taki sprzeciw przeciwko autorytarnym decyzjom Kadyrowa wymagał odwagi.

— Z mediów społecznościowych wiemy, że temat jest burzliwie dyskutowany. Oczywiście jesteśmy zobowiązani do rozpatrzenia odwołania. Rada podejmie decyzję, która będzie głęboko przemyślana, wyważona, uwzględniająca wszystkie za i przeciw — dodawał nowy prezes Magomed Daudow.

30 października 2017 Achmat grał prestiżowy mecz z Anży Machaczkała. Spotkanie ligi rosyjskiej, ale traktowane jako starcie Czeczenii z Dagestanem. "Studenci czeczeńskich uczelni poinformowali, że władze republiki nakazały im zapewnić stuprocentową frekwencję na kolejnych meczach Achmatu w Groznym. Według nich rektorom grozi zwolnienie, a im samym wydalenie" — podaje yuga.ru.

Z kolei w "Kawkaskim Uzele" czytamy: "w rejonie Nadterecznym przedsiębiorcy i urzędnicy musieli po pierwsze przyjść sami na ten mecz, a po drugie przywieźć ze sobą jeszcze czterech kibiców. Jeśli przedsiębiorca jest właścicielem minivana, to musi przywieźć tyle osób, ile ma miejsc w samochodzie".

Czeczeńska prokuratura wszczęła śledztwo. Ustalono, że przymuszanie do kibicowania Achmatowi nigdy nie miało miejsca.

I'm trying to decide if Putin's 12k$ jacket is even worse of a style choice than Kadyrov's Prada "combat boots". https://t.co/Ho2SxA3nuh pic.twitter.com/XLuWgeyosG

— Petri Mäkelä (@pmakela1) March 18, 2022

Rozdział VII: Achmat, czyli na co to, komu potrzebne?

— Gdy jechałem do Putina, nie wiedziałem, jak się nazywam — mówił Ramzan Kadyrow w rozmowie z "Kommiersantem". Gdy wrócił do Groznego, był już dużo bogatszy. Dosłownie. Wraz z rządami Ramzana ze stolicy Moskwy przyszły gigantyczne pieniądze.

Grozny został odbudowany z imponującym rozmachem. O stolicy Czeczenii zaczęto mówić "kaukaski Dubaj". W 2009 roku ONZ przyznała nawet Czeczenom nagrodę za odbudowę miasta.

Skoro Kadyrow pieniądze otrzymywał prosto z Kremla w mniej lub bardziej legalnych transzach, to po co mu Achmat i ta cała piłka nożna? — To specyficzny klub. Po pierwsze, jest zarządzany przez bandytów i najpewniej morderców – Ramzan Kadyrow, honorowy prezes, przed laty przyznawał, że "pierwszego Rosjanina zabił w wieku 16 lat". Prezes Magomed Daudow ps. Lord jest często wspominany jako człowiek, który miał zabić potencjalnych zamachowców na życie Achmata Kadyrowa — mówi Bochenek

Obecność kryminalisty na stanowisku prezesa nie dziwi też doktor Patrycji Olchowskiej z UMCS-u. — Daudow to przykład typowej władzy oligarchów lub ludzi szczególnie bliskich władzy. Nie ma przypadku, że ten człowiek zajmuje to stanowisko. Jest jedną z najbardziej wpływowych i bliskich, nie tylko Ramzanowi, ale również Rosji, osób w Czeczenii. — mówi.

— Trudno powiedzieć, czy Achmat ma jakiekolwiek ambicje. Od wielu klub istnieje tylko dla samego istnienia. Nie dąży do rozwoju i sukcesów. Jest po prostu tubą propagandową Ramzana. Czeczeński watażka sport przedstawia jako pochwałę życia. Bycie sportowcem wzmacnia to, co czeczeńska propaganda przedstawia jako najważniejsze dla człowieka. A dodatkowo po prostu się kalkuluje, bo sportowcy mogą liczyć na hojne nagrody — dodaje Karol Bochenek.

Ramzan Kadyrow lubi sport i splendor. Nie bez powodu przewodził Czeczeńcom w meczu z weteranami Brazylii. Nie bez powodu też, gdy groził Wołodymyrowi Żełeńskiemu miał na sobie markowe buty Prady. Nie bez kozery mówi się, że to tam ubiera się sam Mefistofeles. Jest kolegą Gerarda Depardieu. Fotografował się z Ronaldinho, Maradoną, Floydem Mayweatherem i Stevenem Seagalem.

Chechen dictator Kadyrov spoke to the Chechen security forces in Prada Monolith boots.

He is expected to deploy forces to Ukrainian cities.

Devil indeed wears Prada pic.twitter.com/Kt2eYLm4CF

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) February 26, 2022

— Kadyrow jest przykładem typowego wschodniego dyrektora. Po II wojnie czeczeńskiej Rosja chciała utworzyć marionetkowe państwo. To satrapa. Ramzan lubi się pokazywać. Gdy chór śpiewa, a kobiety tańczą, to on wchodzi cały na biało i tańczy z nimi. Tak samo robił Łukaszenka. To samo przedstawia Putin. Warto sobie przypomnieć jego słynną sesję zdjęciową na koniu z odsłoniętym torsem. — mówi Olchowska. — Proszę sobie wyobrazić, że w 2016 roku Ramzan został bohaterem reality-show, które miało na celu wyłonienie jego asystenta.

Patrząc po kontach jego mediów społecznościowych, to bardziej przypomina rapera niż watażkę — Świetnie rozumie społeczność. Instagram i sport są mu potrzebne do budowania wizerunku. Czy to wrodzona umiejętność, czy tylko specjaliści od PR-u? Chyba jedno i drugie. Pamiętajmy, że Kadyrow to młody człowiek, więc dobrze się odnajduje w Internecie — zauważa dr Olchowska.

Swego czasu na koszulkach Achmata było logo bukmachera PariMatch. Od kilku lat w centralnym miejscu jest reklama Fundacji im. Achmata Kadyrowa. Przed nazwą klubu nie znajdziemy ani przedrostka "FC", ani "KS". Jest za to ANO — awtonomnaja niekommierczeskaja organizacyja. Organizacja non-profit.

— Na finansowanie sportu w Czeczenii składa się całe społeczeństwo. Fundacja im. Achmata Kadyrowa, której logo widnieje na koszulkach piłkarzy Achmata, ściąga haracz z każdego dorosłego obywatela republiki, którego wysokość zależy od sektora, w którym jest zatrudniony. Płacić muszą wszyscy, a propaganda od czasu do czasu wychwala pracowników sektora publicznego, którzy rzekomo dobrowolnie oddają fundacji swoje premie. Czeczeni mają więc mniej pieniędzy, a na mecze chodzą z przymusu — mówi Bochenek.

"Kadyrowcy" — czeczeńscy żołnierze — budzą strach, są wykreowanym przez brutalną historię znakiem. Podobnie jest z piłkarzami i zawodnikami MMA. To sportowe siły. Oni mają budzić respekt. Mają być żywym znakiem wielkiej Czeczenii.

— Po co Ramzanowi Achmat? Piłka nożna jest symbolem. Każdy kraj ma drużynę piłkarską. Ona jest dużo bardziej popularna na świecie niż MMA. Czeczeni nie mogą sobie pozwolić, żeby jej nie mieć. Chleb i igrzyska — puentuje Olchowska.

Krystian Juźwiak
Opieka merytoryczna: dr Patrycja Olchowska, Centrum Europy Wschodniej UMCS