Od Langego do Kwiatkowskiego. 90 lat kolarskich sukcesów

Pierwszy olimpijski medal dla biało-czerwonych wywalczyli torowcy. Józef Lange, Jan Łazarski, Franciszek Szymczyk i Tomasz Stankiewicz wywalczyli srebro w drużynowym wyścigu na dochodzenie. Z tym ostatnim wiąże się tragiczna historia. W 1940 roku został rozstrzelany przez Niemców w Palmirach, podobnie jak inny wielki sportowiec okresu międzywojennego – mistrz olimpijski z Los Angeles z 1932 roku w biegu na 10 km, Janusz Kusociński.

Do przedwojennych sukcesów nawiązał w 1968 roku w Meksyku Janusz Kierzkowski. Popularny "Kicha", uznawany za najwybitniejszego polskiego torowca w historii zdobył wówczas brąz w wyścigu na 1000 m ze startu zatrzymanego.

Więcej polskich medali na olimpijskim torze nie było. Biało-czerwoni zdobyli za to 17 medali mistrzostw świata, w tym pięć złotych. W roku 1988 sensacyjne złoto wśród zawodowców - w wyścigu na 5000 m na dochodzenie - zdobył na mś w Gandawie specjalizujący się w wyścigach szosowych Lech Piasecki. W ostatnich latach najbardziej cieszyły sukcesy Katarzyny Pawłowskiej – dwukrotnej mistrzyni, a ostatnio wicemistrzyni świata w konkurencji scratch.

Szurkowski, Szozda i spółka

Dłużej trzeba było czekać na polskie triumfy na szosie. W latach 50. cały kraj żył Wyścigiem Pokoju, największą kolarską imprezą w Europie Wschodniej. W 1956 roku narodowym bohaterem został Stanisław Królak – pierwszy polski zwycięzca tej imprezy. Legendarny kolarz nigdy nie zajął jednak miejsca na podium MŚ.

Złotym okresem dyscypliny były lata 70. W 1971 roku Polska zdobyła pierwszy medal na światowym czempionacie. W Mendrisio polska drużyna amatorów (Edward Barcik, Lucjan Lis, Jan Smyrak, Stanisław Szozda) wyjeździła brąz.

To był początek pięknej historii. Indywidualnie mieliśmy dwóch mistrzów świata – Ryszarda Szurkowskiego (1973) i Janusza Kowalskiego (1974). Na dodatek mieliśmy w tych latach także srebrne medale (1973 - Szozda, 1974 - Szurkowski). Dwa razy (1973 i 1975) bezkonkurencyjna była również polska drużyna, która w tej dekadzie zdobywała jeszcze srebrne (1979) i brązowe (1977) medale. Krzysztof Sujka (1978) i Jan Jankiewicz (1979) zostali również indywidualnymi wicemistrzami świata.

Na Igrzyskach Olimpijskich w 1976 roku w Montrealu Mieczysław Nowicki, członek medalowych ekip mś z 1975 i 1977 roku, dojechał jako trzeci na metę wyścigu ze startu wspólnego. Na tych samych igrzyskach cieszył się również ze srebra w drużynie (Nowicki, Mytnik, Szurkowski, Szozda). Już 4 lata wcześniej, w Monachium drużyna też wywalczyła srebrny medal IO (Barcik, Lis, Szozda, Szurkowski).

Między amatorstwem, a zawodowstwem

Lata 80. to udana zmiana pokoleniowa w polskim kolarstwie. Pierwszoplanową postacią stał się Czesław Lang, którego "wychowywali" mistrzowie z poprzedniej dekady. Na igrzyskach w Moskwie w 1980 roku wywalczył srebro. Lang został też pierwszym Polakiem, który podpisał zawodowy kontrakt. We Włoszech odnalazł swój drugi dom, a dzięki doświadczeniom zdobytym w zawodowym peletonie przyczynił się do rozwoju i wzrostu popularności kolarstwa w ojczyźnie, przywracając blask Wyścigowi Dookoła Polski, znanemu na całym świecie jako Tour de Pologne.

W 1983 roku w Alternhein brązowym medalistą MŚ został Andrzej Serediuk, a dwa lata później kolejnym polskim mistrzem świata został Lech Piasecki. Niedługo po tym sukcesie on również przeszedł na zawodowstwo i zapisał piękną polska kartę w historii największych światowych wyścigów. Wielki specjalista od indywidualnej jazdy na czas wygrał cztery etapy Giro d'Italia, a w 1987 roku przez dwa etapy był liderem Tour de France. Żaden inny Polak nigdy wcześniej i później nie jechał w żółtej koszulce podczas Wielkiej Pętli.

Tragedia Halupczoka, sukces Jaskuły

Kariery Langa i Piaseckiego osiągnęły apogeum w drugiej połowie lat 80., ale już wtedy pojawiły się kolejne talenty. Na igrzyskach w Seulu w 1988 roku Polska zdobyła srebrny medal w drużynie. Skład: Joachim Halupczok, Zenon Jaskuła, Marek Leśniewski i Andrzej Sypytkowski zdobył też rok później wicemistrzostwo świata w Chambery. Halupczok triumfował również w wyścigu indywidualnym, dojeżdżając na metę z dużą przewagą nad konkurencją.

Świetnie zapowiadającą się karierę przerwała choroba. Jesienią 1990 roku u kolarza stwierdzono arytmię serca i Halupczok musiał przestać się ścigać. Zmarł nagle cztery lata później, a przyczyną śmierci był zawał serca.

Największą karierę ze złotej drużyny zrobił Jaskuła. W 1993 roku Polak już jako zawodowiec oczarował cały kolarski świat, wygrywając jeden z górskich etapów i zajmując trzecie miejsce w klasyfikacji generalnej Tour de France. Został tym samym pierwszym zawodnikiem z Europy Środkowo-Wschodniej, który tego dokonał.

Majka i Kwiatkowski – znowu będziemy potęgą?

W 2000 roku pierwszy duży sukces w zawodowym peletonie na MŚ odniósł Zbigniew Spruch (srebrny medal), ale była to tylko "jaskółka", która wiosny nie uczyniła.

Dopiero w drugiej dekadzie XXI wieku błyszczeć zaczęli przedstawiciele nowego pokolenia w polskim kolarstwie, którzy jazdy uczyli się od nastoletnich lat za granicą.

W 2013 roku na międzynarodowej arenie objawiły się talenty Rafała Majki i Michała Kwiatkowskiego. Majka zaliczył świetny występ w Giro, które niemal ukończył w białej koszulce dla najlepszego młodzieżowca. Z kolei "Kwiato" pokazał się w Tour de France, gdzie również dzielnie walczył o zwycięstwo w klasyfikacji kolarzy do 23 roku życia.

W 2014 roku obydwaj stali się już kolarzami o światowej renomie. Majka przebił Jaskułę, wygrywając dwa wysokogórskie etapy Wielkiej Pętli i kończąc wyścig w koszulce najlepszego górala. Do tego został pierwszym od 11 lat polskim zwycięzcą Tour de Pologne.

O sukcesie Kwiatkowskiego nie trzeba nikomu przypominać. Warto jednak podkreślić, że złoty medal indywidualny w MŚ elity to zasługa całej polskiej drużyny, która w Ponferradzie wykorzystała zbierane od lat doświadczenia w najlepszych ekipach zawodowego peletonu. I wydaje się, że właśnie tędy droga do tego, by biało-czerwoni znowu byli tak silni, jak za czasów Szurkowskiego, Szozdy, Langa czy Piaseckiego.

Najważniejsze sukcesy polskiego kolarstwa:

igrzyska olimpijskie

kolarstwo torowe

1924 - Paryż    - 2 m. drużynowy wyścig na dochodzenie (Józef Lange, Jan Łazarski, Tomasz Stankiewicz, Franciszek Szymczyk)

1968 - Meksyk   - 3 m. Janusz Kierzkowski (1000 m ze startu zatrzymanego)

kolarstwo szosowe

1972 - Monachium - 2 m. jazda drużynowa na czas (Ryszard Szurkowski, Edward Barcik, Lucjan Lis, Stanisław Szozda)
1976 - Montreal  - 3 m. Mieczysław Nowicki
                 - 2 m. jazda drużynowa na czas (Szurkowski, Tadeusz Mytnik, Nowicki, Szozda)
1980 - Moskwa      - 2 m. Czesław Lang
1988 - Seul        - 2 m. jazda drużynowa na czas (Andrzej Sypytkowski, Joachim Halupczok, Zenon Jaskuła, Marek Leśniewski)

mistrzostwa świata szosowców

wyścigi amatorów
1971 - Mendrisio   - 3 m. drużyna (Barcik, Lis, Jan Smyrak, Szozda) 
1973 - Barcelona   - 1 m. Szurkowski
                   - 2 m. Szozda 
       Gronollers  - 1 m. drużyna (Lis, Mytnik, Szozda, Szurkowski) 
1974 - Montreal    - 1 m. Janusz Kowalski
                   - 2 m. Szurkowski 
1975 - Mettet      - 1 m. drużyna (Mytnik, Nowicki, Szozda, Szurkowski) 
1977 - La Feria    - 3 m. drużyna (Czesław Lang, Mytnik, Nowicki, Szozda) 
1978 - Nurburgring - 2 m. Krzysztof Sujka 
1979 - Valkenburg  - 2 m. Jan Jankiewicz 
                   - 2 m. drużyna (Jankiewicz, Stefan Ciekański, Lang, Witold Plutecki) 
1983 - Altenrhein  - 3 m. Andrzej Serediuk 
1985 - Giavera del Montello - 1 m. Lech Piasecki 
1989 - Chambery    - 1 m. Halupczok 
                   - 2 m. drużyna (Halupczok, Jaskuła, Leśniewski, Sypytkowski) 

wyścigi elity
2000 - Plouay      - 2 m. Zbigniew Spruch
2014 - Ponferrada  - 1 m. Michał Kwiatkowski

2013 - Florencja   - 1 m. Michał Kwiatkowski (Omega Pharma-Quick Step) -
jazda drużynowa na czas
2014 - Ponferrada  - 3 m. Kwiatkowski (Omega Pharma-Quick Step) - jazda drużynowa na czas

Tour de France

1987 - Lech Piasecki - dwa etapy w koszulce lidera
1993 - Zenon Jaskuła - dwa wygrane etapy (jeden drużynowo, jeden indywidualnie) i 3 m. w klasyfikacji generalnej
2014 - Rafał Majka   - dwa wygrane etapy i zwycięstwo w klasyfikacji górskiej