Euro 2024, czyli żelazna kurtyna w europejskiej piłce nożnej upada!

👉 Szymon Marciniak będzie sędziował w 1/8 finału!

Narodziny gwiazd na Euro? Oto nasza "jedenastka" fazy grupowej

Czytaj też

Narodziny gwiazd na Euro? Oto nasza "jedenastka" fazy grupowej

Debiutująca w mistrzostwach Europy Gruzja już napisała piękną historię i o ćwierćfinał Euro 2024 zagra z Hiszpanią. W fazie pucharowej są jeszcze Słowenia, Rumunia i Słowacja. Trudno spodziewać się, by któraś z tych drużyn miała wygrać turniej, ale tak czy inaczej trzeba cieszyć się z ich sukcesu.

Żelazna kurtyna w europejskiej piłce nożnej wreszcie zaczyna się zawalać, trzy i pół dekady po upadku tej prawdziwej. Prawdziwej, czyli tej, o której 5 marca 1946 roku podczas przemówienia w Fulton mówił Winston Churchill.

– Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Morzem Adriatyckim zapadła żelazna kurtyna dzieląc nasz kontynent. Poza tą linią pozostały stolice tego, co dawniej było Europą Środkową i Wschodnią. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń[a], Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia, wszystkie te miasta i wszyscy ich mieszkańcy leżą w czymś, co trzeba nazwać strefą sowiecką – to część jego słynnego przemówienia.

Oczywiście, z czasem w bloku wschodnim zaczęły powstawać pęknięcia. Jugosławia pod wodzą Tity umiała lawirować między komunizmem a Zachodem, będąc zresztą jednym z inicjatorów powstania Ruchu Państw Niezaangażowanych. Z drugiej strony takiej Albanii Envera Hoxhy nie w smak była destalinizacja i rewizjonizm zapoczątkowane przez Nikitę Chruszczowa. Nie da się nawet w jakikolwiek racjonalny sposób zestawić zamordyzmu PRL-u z tym w ZSRR czy choćby NRD...

Dla zdefiniowania bloku wschodniego to jednak tylko niuanse, raczej nie powinno ono nikomu nastręczać większych kłopotów. Żelazna kurtyna, nawiasem mówiąc sformułowanie wymyślone jeszcze przed Churchillem przez... Josepha Goebbelsa, pękać zaczęła dopiero podczas Jesieni Ludów, której motorem napędowym były przemiany w Polsce w 1989 roku. Trwała więc u nas cztery i pół dekady, a w niektórych krajach jeszcze dłużej.

Koniec sukcesów reprezentacji ze Wschodu

Zdarzało się, że po wydarzeniach przełomu lat 80. i 90. reprezentacje czy nawet kluby państw byłego bloku wschodniego święciły sukcesy. Choćby na przykładzie samych mistrzostw Europy – Czesi w 1996 roku zdobyli srebro, a w 2004 brąz, podobnie jak Rosja w 2008. Z drugiej strony mówimy o raptem trzech medalach na 32, które można było zdobyć od Euro 1992 włącznie (od 1984 roku obaj przegrani w półfinałach dostają brązowe).

Narodziny gwiazd na Euro? Oto nasza "jedenastka" fazy grupowej

Czytaj też

Narodziny gwiazd na Euro? Oto nasza "jedenastka" fazy grupowej

Oni zawiedli. Wybraliśmy "jedenastkę rozczarowań" fazy grupowej

Czytaj też

Oni zawiedli. Wybraliśmy "jedenastkę rozczarowań" fazy grupowej

A przecież wcześniej wszystko wyglądało zgoła inaczej. 1960 rok – pierwsze Euro i złoto dla ZSRR, srebro dla Jugosławii, a brąz dla Czechosłowacji. Cztery lata później Związek Radziecki drugi, a Węgry trzecie. Kolejne cztery lata i srebrny medal Jugosławii i 4. miejsce ZSRR. Pierwszy (i jedyny!) turniej do upadku żelaznej kurtyny, w którego czołowej czwórce nie byłoby żadnego jej przedstawiciela, to 1984.

Przejście na gospodarkę wolnorynkową odcięło sport, z piłką nożną na czele, od państwowych pieniędzy, ewentualnie mocno ich przypyw ograniczyło. Skończyło się fikcyjne "amatorstwo" zawodników, w teorii będących górnikami, hutnikami, żołnierzami czy milicjantami i biegających po boisku tylko w wolnym od pracy czasie.

Brak pieniędzy, połączony z coraz większymi reformami europejskich pucharów, zepchnął na margines futbol dawnego bloku wschodniego. Ostatni raz, gdy jakiś klub stąd był względnie blisko wygrania Ligi Mistrzów? 1999 rok i piękna kampania Dynama Kijów, zakończona na półfinale minimalnie przegranym z Bayernem Monachium.

Finansowa przepaść w piłce nożnej między Europą Wschodnią i Zachodnią

Wyniki są coraz słabsze, Wschód w klubowej piłce znaczy coraz mniej. Nie zmieniło się nastawienie zawodników, którzy nadal marzą o grze na Zachodzie i zarabianiu w twardej walucie. Przed przemianami 1989 roku było to albo niemożliwe, albo, jak w Polsce, przynajmniej mocno utrudnione. Teraz wyjeżdżać może każdy, a przepaść finansowa jest może i jeszcze większa, niż była.

Dość powiedzieć, że rekordowe dla polskiej ligi 11 mln euro za Kacpra Kozłowskiego to dla Brighton wydatek nieszczególny. Jeśli kiedyś chłopak wreszcie odpali – super. Jeśli nie – wydatek wkalkulowany w ryzyko. A mówimy o średniaku angielskiej ligi. Dla zespołów będących dwie albo i trzy półki finansowe niżej płacenie po kilkaset tysięcy milionie euro za polskiego nastolatka to też inwestycja na zasadzie "a nuż się sprawdzi, a jeśli nie, to trudno". Tymczasem u nas traktowane są takie oferty niczym dar z niebios.

Oni zawiedli. Wybraliśmy "jedenastkę rozczarowań" fazy grupowej

Czytaj też

Oni zawiedli. Wybraliśmy "jedenastkę rozczarowań" fazy grupowej

Szkockie szaleństwo, mecz i zdjęcie marzeń. To był kawał fazy grupowej!

Czytaj też

Szkockie szaleństwo, mecz i zdjęcie marzeń. To był kawał fazy grupowej!

Oczywiście w krajach dawnego bloku wschodniego są wyjątki, Dinamo Zagrzeb czy Sparta Praga umieją sprzedawać zawodników za wielkie... no właśnie, czy wielkie pieniądze? W naszej skali – na pewno. W porównaniu z tym, co dzieje się na Zachodzie – nadal są to drobne.

Przepaść finansowa między klubami z dwóch stron dawnej żelaznej kurtyny jest nie do zasypania. Reforma Ligi Mistrzów? Bądźmy poważni, na 36 zespołów, które w niej zagrają, 28 gwarantowanych miejsc mają kluby z Zachodu, a tylko jedno ze Wschodu. Pewnie czasem trafi się jakiś potentat, który zainwestuje wielkie pieniądze w dawnym bloku wschodnim, może nawet wygra któryś z pucharów drugiej albo trzeciej kategorii, ale to tyle. Pojedyncze, w szerszym kontekście marginalne historie.

Nikomu na Zachodzie nie zależy na wyrównaniu szans, co jest jak najbardziej logiczne. Najlepsi zawodnicy z Polski, Ukrainy, Czech, Chorwacji, Serbii itd. nadal będą marzyli o grze tam, a nie "tu". Pozostaje jednak piłka reprezentacyjna i tu Euro 2024 jest dla nas bezprecedensowe. Od końca zimnej wojny jeszcze nigdy w finałach nie grało tak wiele zespołów dawnego bloku wschodniego.

Rekordowa liczba "wschodnich" finalistów Euro

Albania, Chorwacja, Czechy, Gruzja, Polska, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Ukraina – razem jedenaście. I nie jest to tylko efekt rozszerzenia Euro do 24 drużyn, gdyż w poprzednich dwóch edycjach w takim formacie wynik "wschodu" był zdecydowanie gorszy.

Kraje dawnego zespołu bloku wschodniego na mistrzostwach Europy:

Euro 2024 – 11/24
Euro 2020 – 8/24
Euro 2016 – 9/24
Euro 2012 – 5/16
Euro 2008 – 5/16
Euro 2004 – 5/16
Euro 2000 – 4/16
Euro 1996 – 5/16
Euro 1992 – 1/8*

*dwa jeśli doliczyć Jugosławię, która się zakwalifikowała, ale z powodu rozpadu została zdyskwalifikowana przed turniejem.

Szkockie szaleństwo, mecz i zdjęcie marzeń. To był kawał fazy grupowej!

Czytaj też

Szkockie szaleństwo, mecz i zdjęcie marzeń. To był kawał fazy grupowej!

Polak gorszy tylko od Mbappe! Te liczby mówią wszystko

Czytaj też

Polak gorszy tylko od Mbappe! Te liczby mówią wszystko

Jak widać, w wersjach z szesnastoma, a tym bardziej ośmioma zespołami procentowo było jeszcze słabiej. Po raz pierwszy dawny blok wschodni stanowi niemal połowę uczestników. Większość z nich rozjechała się już do domów, ale czterech pozostało w grze. Czterech, czyli o jednego więcej niż w poprzedniej edycji. Co lepsze, żaden z aktualnych nie wyszedł z grupy w 2021 roku, bo wtedy dokonały tego Chorwacja, Czechy i Ukraina.

Cóż, cztery zespoły na szesnaście miejsc w fazie pucharowej rewelacyjnym wynikiem nie są, ale nie od razu Rzym zbudowano. To wręcz znakomita paralela – 35 lat po upadku żelaznej kurtyny liczbę państw dawnego bloku wschodniego, w których stopa życia mieszkańców jest choć zbliżona do tej w krajach Europy Zachodniej, można policzyć na palcach jednej ręki. Liczby jasno wskazują jednak, że i pod tym względem, i w piłce nożnej jest coraz lepiej, a dowodem tego drugiego właśnie liczba "wschodnich" uczestników Euro 2024.

Za ironię losu można uznać fakt, że stało się to w momencie, gdy zdyskwalifikowana za agresję na Ukrainę została Rosja, oczywiście w pełni słusznie. A przecież to ten kraj należy uznać za największego spadkobiercę Związku Radzieckiego, za którego to sprawą powstał podział na bloki wschodni i zachodni.

Inna sprawa, że działania jego władz od dawna jednoznacznie udowadniają, iż niewiele się tam zmieniło i mentalnie nadal jest on za żelazną kurtyną. Teraz po prostu przesunęła się ona daleko na wschód w stosunku do tej oryginalnej...

Polak gorszy tylko od Mbappe! Te liczby mówią wszystko

Czytaj też

Polak gorszy tylko od Mbappe! Te liczby mówią wszystko