Tokio 2020. Julia Chomska: ciężko prześcignąć rywali przygotowaniem fizycznym. Przewagą może być psychika

Jakub Kłyszejko (TVPSPORT.PL): – Forma sportowca i podejście mentalne. Jak procentowo rozłożyłabyś proporcje między tymi aspektami?
Julia Chomska (psycholog sportu, trener umiejętności psychologicznych): – Na stabilną formę sportowca składają się cztery filary: fizyczność, technika, taktyka i sfera mentalna. Brak pracy nad którymkolwiek z obszarów zaburza i osłabia przygotowanie sportowca do startu w zawodach. Nie lubię szacowania procentowego. Niemniej jednak treningi wśród zawodników są aktualnie tak zbliżone, że ciężko prześcignąć rywali przygotowaniem fizycznym. Co innego jeśli chodzi o aspekty mentalne. Nasza głowa to nieograniczone pole do pracy. Zatem nawet jeśli psychika miałaby jedynie dać dziesięć procent, to lepiej mieć taką przewagę nad innymi, stojąc na starcie walki o najwyższe sportowe cele, niż nie mieć.

– Współpracujesz z różnymi sportowcami. W ostatnich latach mocno zmieniła się ich świadomość, że sfera mentalna może odgrywać znacznie większą rolę w tym, co robią?
– Zdecydowanie tak. Przełomem była otwartość na ten temat Adama Małysza, który budował swoją przewagę mentalną nad rywalami, głośno mówiąc o tym, że współpracuje z psychologiem sportu. Aktualnie widzę duży progres, jeśli chodzi o trening mentalny wśród dzieci i młodzieży. To ważne, by kontakt z psychologiem sportu był wcześniej, niż w zawodowstwie. "Czym skorupka za młodu nasiąknie…". Dzięki znajomości choćby technik radzenia sobie ze stresem, mniej młodych zawodników będzie porzucać trenowanie i sprawniej będą poruszać się w krętej drodze do sukcesu sportowego.

Tokio 2020: polscy tenisiści poznali rywali [drabinka]

– W dzisiejszych czasach sportowiec może osiągnąć sukces bez odpowiedniego przygotowania mentalnego?
– Absolutnie nie. Bardzo często zdarzają się "mistrzowie treningu", ale na zawodach już nie ma tego czegoś. To coś to właśnie siła mentalna. Dodatkowo odporność psychiczna jest tarczą obronną dla zawodnika w każdej kryzysowej sytuacji. Bez różnicy, czy to kontuzja, przegrana lub gorsza dyspozycja. Bardzo często fizjoterapeuta pełni rolę osoby do wygadania się. Ale pamiętajmy, że nic nie zastąpi profesjonalnego podejścia psychologa sportu, którego choćby obowiązuje Kodeks Etyczno – Zawodowy i tajemnica zawodowa. To bardzo istotne, by praca była oparta na zaufaniu i szczerości.

Droga do celu jest ważniejsza niż jego samo osiągnięcie #sukcesrodzisiewglowie https://t.co/KUAiBKiYQ1

— Julia Chomska (@PsychoKomfort) December 11, 2020

– Jak wygląda "typowa" rozmowa ze sportowcem? Na co kładziesz największy nacisk?
– W mojej pracy liczy się kreatywność i zarażenie sportowców treningiem mentalnym. Dlatego im większa różnorodność technik i metod, tym lepiej. Nikt będący w ruchu i mający styczność z adrenaliną, nie chce leżeć na kozetce. Dlatego nawet sesje relaksacyjne muszą być interesujące. Na pewno znajomość zasad dyscypliny i funkcjonowania w danym sporcie jest bazą, bez której nie można zacząć rozmowy z zawodnikiem. Bardzo lubię korzystać z treningu Biofeedback EEG, dzięki któremu mogę wyczytać z fal mózgowych człowieka źródło stresu, napięcia mięśniowe, problemy z koncentracją i czas reakcji. To nowoczesna forma treningu mentalnego, która czyni cuda.

– Są dyscypliny, w których praca z psychologiem ma szczególne znaczenie?
– Każdy sportowiec trenuje po to, by wygrywać. Więc umiejętności mentalne mogą w tym pomóc, a nie zaszkodzić, bez względu na dyscyplinę. Różnicą jest sport indywidualny i drużynowy, ponieważ inaczej rozkłada się odpowiedzialność za wynik. Jednak zawodnicy gier zespołowych też chcą być najlepsi na swoich pozycjach i dążą do optymalizacji swoich osiągów. Tenis to dyscyplina, gdzie siła mentalna musi być ogromna, bo bezpośrednia rywalizacja, to często gra zależna od błędów rywala. Dlatego zawodnik posiadający umiejętności pracy ze sobą, ale i czytaniem rywala będzie czuł się sprawniej na korcie.

– Żużlowcy często ryzykują zdrowie i życie, a ryzyko uprawiania tego sportu jest ogromne. Praca z nimi jest szczególnie trudna?
– Praca z żużlowcami jest inna, ponieważ to jedyna dyscyplina, gdzie zawodnicy jeżdżą w różnych ligach i dodatkowo w zawodach indywidualnych. Sportowiec w niedziele zdobywa punkty dla jednej drużyny, by za dwa dni jechać przeciwko kolegom z tego klubu. Praca psychologa jest niezmiernie istotna w momencie, kiedy przed meczem należy określić wspólne cele, stworzyć team spirit i poczuć jedność. Ryzyko jest wpisane w tę dyscyplinę, dlatego umiejętność radzenia sobie ze stresem, presją i wytworzenie optymalnej koncentracji i automatyzmów jest podstawą w sporcie żużlowym.

Tokio 2020: to trzeba zobaczyć! TOP 20 najważniejszych finałów z perspektywy polskiego kibica

– Są aspekty, o których sportowiec niechętnie opowiada, albo ma problem z uzewnętrznieniem się?
– Nadal zdarzają się trenerzy, którzy powiedzą "psycholog nie jest Ci potrzebny" lub "nie jesteś przecież wariatem". Warto, by trener też pracował nad sobą, bo to on jest ostatnią osobą, która rozmawia z zawodnikiem przed startem. Czasami jeden zły komunikat może zniweczyć lata pracy i przygotowań. Wciąż panuje nieświadomość, jak ważna jest praca mentalna z wykwalifikowanym psychologiem sportu. Często przychodzą sportowcy po złych doświadczeniach z trenerami mentalnymi lub coachami. Są to osoby, które nie ukończyły studiów z psychologii i psychologii sportu. Potrafią jedynie pudrować problem, zamiast go rozwiązać. W momencie kiedy zawodnik zaufa psychologowi, to nie ma tematów nie do poruszenia.

Dzień dobry 🥇 @zmarzlik95 #sukcesrodzisiewglowie pic.twitter.com/eExhplS6bz

— Julia Chomska (@PsychoKomfort) October 5, 2020

– Jak wtedy można dotrzeć do rozmówcy? Których technik najczęściej używasz?
– Jeśli trafia do mnie sportowiec, który został skierowany przez klub i widzę, że na tę chwilę, mój gabinet jest ostatnim miejscem, gdzie chciałby trafić, robię badanie Biofeedback QEEG. Uzyskuję cały obraz mózgu pod względem predyspozycji społecznych, ale i sportowych. Nie zadaję żadnych pytań, ale dzięki uzyskanym wynikom opowiadam o problemach, jakie trapią zawodnika w obszarach takich jak między innymi regeneracja, stres, emocje, koncentracja, pamięć, izolacja sportowa, sen, psychosomatyka, czas reakcji, pole widzenia, napięcia mięśniowe. Po tym badaniu zawsze, bez wyjątków rozpoczyna się dyskusja, co możemy z tym zrobić, by poprawić funkcjonowanie w sporcie jak i w życiu.

Tokio 2020. Kiedy Polacy powalczą o medale igrzysk olimpijskich? [PROGRAM STARTÓW]

– Często mówi się, że porażkę należy przekuć w sukces. Z punktu widzenia sportowca jest to łatwe do zrealizowania?
– Ja wolę mówić, że porażka jest tylko wtedy, kiedy nie wyciągnie się wniosków po przegranej. Porażka, to bardzo obciążające słowo, które może zdołować zawodnika. Przecież nawet Michael Jordan powiedział "Spudłowałem prawie 9000 razy w mojej karierze. Przegrałem prawie 300 meczów. 26 razy nie trafiłem, kiedy miałem oddać decydujący rzut. Ciągle zaliczałem w życiu porażki – znowu i znowu i znowu. I to dlatego odniosłem sukces". Gdy opadną emocje, należy przeanalizować swój występ i dzięki popełnionym błędom ma się kolejne zadania na trening. Finalnie to, co w tym starcie było naszą słabą stroną, można przekuć w mocną.

– Spotkałaś się już z niespotykanymi i trudnymi reakcjami po porażce? Jak można poradzić sobie z frustracją?
– Najgorsze jest wyparcie, że nic się nie stało. Jeśli zawodnik nie widzi swojego udziału w przegranej, to nie można wyciągnąć wniosków i nie ma nad czym pracować dalej. Często jest płacz, krzyk, obraza na cały świat. Autentyczne i do bólu prawdziwe reakcje na bazie emocji pomagają się też z tym uporać. Czasem trzeba wykrzyczeć złość, czasem wybiegać. Ważne, by później wziąć się do pracy nad sobą, a porażkę traktować jak kolejny stopień do pokonania. Nie należy wygranej brać jako pewnik, bo wówczas nasze wewnętrzne oczekiwania i presja może nas zjeść. Ważne jest skupienie się na przygotowaniu do zawodów i elementach, na które mamy wpływ, czyli własne nastawienie do startu, pomoże w utrzymaniu pobudzenia i gotowości startowej na optymalnym poziomie.

– Twoja najtrudniejsza sytuacja w pracy ze sportowcami to?
– Bez wątpienia śmierć i samobójstwo wśród zawodników danej dyscypliny sportowej. Dramatyczne wypadki na torze, gdy zawodnik traci zdrowie, a mecz jedzie dalej, kontuzja w decydującej fazie sezonu startowego. Kilka razy zdarzyło mi się być w szpitalu przy zawodniku i wówczas wszystko schodzi na dalszy plan. Liczy się wsparcie i bycie z kimś, kto właśnie toczy swój wyścig o zdrowie i życie. Do tej pory mam ciarki, kiedy o tym mówię. To solidna lekcja życia.

Tokio 2020: reprezentacja Polski na igrzyska olimpijskie

– Muszę zapytać o ostatnie wydarzenia związane z polskimi pływakami w Tokio. Jak duży wpływ na ich dalsze kariery może mieć ta traumatyczna sytuacja?
– Znając charaktery tych osób, głęboko wierzę, że całą frustrację przekują w złość sportową i na następnych igrzyskach osiągną najlepsze wyniki. Bardzo budujący jest fakt, że cała reprezentacja obrała wspólny front i będzie walczyć o swoje dobre imię. To pokazuje, że mimo rywalizacji sportowcy jednoczą się jak mało która grupa. Trzymam za nich kciuki i całym sercem wspieram.

Polska – Iran, mecz igrzysk w Tokio. Transmisja meczu na żywo online w TVP

– Przygotowujesz się kilka lat do najważniejszej imprezy w życiu, jesteś na miejscu, a potem dowiadujesz się, że nie wystartujesz. Co może siedzieć w głowach tych ludzi?
– Podejrzewam, że na początku nikt w to nie wierzył, bo jest to sytuacja na tyle skrajna, że ciężko było brać ją pod uwagę. Mechanizm w takich momentach można porównać do etapów żałoby. Nastąpiła nagła, nieoczekiwana strata poprzedzona ogromem pracy i wyrzeczeń. Od szoku, zaprzeczenia, przez żal, smutek, rozpacz, po dezorganizacje i zmianę w celach.

– Na koniec zapytam, co daje ci największą frajdę z pracy ze sportowcami? Z czego jesteś najbardziej dumna?
– Najbardziej podziwiam ich przemianę. Często trafiają do mnie osoby, które mówią "nie umiem", "nie dam rady", "nie potrafię", a po czasie nie ma dla nich rzeczy niemożliwych. Cieszy mnie ich wychodzenie ze strefy komfortu i pokonywanie barier. Medale i puchary też są ważne, ale najcenniejszy jest prawdziwy, szczery uśmiech zawodnika. Doskonale zdaję sobie sprawę, ile stoi za nim pracy, łez i potu...