Mundial 2022. "Jestem w 95 procentach Rosjaninem. Reszta to kolor skóry"

Michniewicz: jak wygramy z Francją, okrzykniemy się mistrzami świata

Historia sama w sobie jest niezwykła, a sytuacja geopolityczna tylko potęguje zainteresowanie piłkarzem Hannoveru 96. Już jako dziecko trafił do Moskwy i zakochał się w Rosji.

Jak wspomina pobyt w Ługańsku? Dlaczego nie wychodził z domu? Jaki wpływ na naukę rosyjskiego miał Lil Wayne? Ile razy jego wujek oglądał "Moskwa nie wierzy łzom"? Co zastał na Kołymie? Kim był ojciec reprezentanta Kamerunu? O czym rozmawiał z babuszką na krańcu Rosji? Co tak urzekło piłkarza w Biełgorodzie? I dlaczego “Nieposkromione Lwy” bawią się w rytm piosenki o jakuckiej dziewczynie.

Dziwaczne hamburgery

Mija drugi dzień, jak nie wychodzi ze służbowego mieszkania ojca przy stacji metra Awiamotornaja. Boi się, że z zimna pękną mu kości. Słupki rtęci pokazują -25 stopni Celsjusza. Śnieg pada niemal nieustannie, a na ulicach tworzą się zaspy. Jest tak zimno, że na ulicy im. akademika Siergieja Korolowa mróz niszczy szyny kolejowe. Moskwa chłodno, nawet bardzo chłodno, powitała 9-letniego Gaela Ondouę.

W Jaunde, stolicy Kamerunu, warunki są zgoła odmienne. Średnia temperatura wynosi 23 stopnie, na plusie. Rekordowa to ponad 45 st. Celsjusza. Tam zamiast śniegu na ulicach osadza się pustynny kurz, a palma w Afryce nie jest niczym niezwykłym.

Nestor Ondoua, ojciec Gaela, był pracownikiem ambasady Kamerunu w Rosji. Jaka dokładnie była jego rola? Są różne wersje, ale najczęściej powtarzające się to attaché wojskowy lub szeroko pojęty dyplomata. . – Kiedy miałem cztery lata, zaczął dużo pracować w innych krajach. Tęskniłem, chciałem widywać się z nim częściej, ale to był inny czas – bez skype'a i facetime'a. Chociaż dzwonienie z zagranicy nie było łatwe, robił to codziennie. Wysyłał też pieniądze na opłacenie szkoły i innych rzeczy – tłumaczy zawodnik Hannoveru 96 na łamach sports.ru.

– Tata dużo podróżował, widział różnych ludzi i kultury, ale zakochał się w Rosji. Kiedy przyjechał do Moskwy, aby pracować w ambasadzie, zaskoczył go fakt, że w tym państwie żyją różne narody. I wszystkie są bardzo otwarte – wspomina Gael. – Mówił, że wbrew stereotypom nikt nie zwracał uwagi na jego kolor skóry. Powtarzał mi: – Jeśli będziesz dobrym człowiekiem, to Rosjanie staną się twoimi prawdziwymi przyjaciółmi – dodaje.

Chłopiec romans z Rosją zaczął w najbardziej nierosyjskim miejscu Moskwy, jak tylko to możliwe. "Znajomość miasta zaczęła się od Placu Czerwonego i tamtejszego McDonalds’a. Trudno w to uwierzyć, ale język rosyjski opanował niemal tak szybko, jak zjadł dziwacznego hamburgera z ziemniakami" – pisze Andriej Uspienski, dziennikarz gazety "Nowaja".

Jak ten dzień wspomina Ondoua? – Kiedy zrobiło się trochę cieplej, tata zabrał mnie na Plac Czerwony. Nigdy w życiu się tak nie ubrałem: wielka puchowa kurtka, rękawiczki, szalik. Musiałem wyglądać bardzo zabawnie. Po Placu Czerwonym udaliśmy się na Puszkińską – tam był pierwszy McDonald's w Rosji. Tata powiedział, że powinienem spróbować hamburgerów i frytek. Jadłem je pierwszy raz, a bardzo mi smakowało – mówi piłkarz.

"Biełyje rozy"

Ani Nestor, ani Gael nie byli pierwszymi przedstawicielami rodu Ondoua w Rosji. Wcześniej w kraju Puszkina osiedliło się wujostwo. – W czasach Związku Radzieckiego wujek i ciocia polecieli do Moskwy na studia. On był matematykiem, a ona księgową. W Rosji założyli rodziny. Tu urodziły się ich dzieci – tłumaczył na sports.ru. – Wujek kocha klasykę literatury, a gdy tylko w telewizji leci "Moskwa nie wierzy łzom", to nie może oderwać oczu od odbiornika.

Chłopiec przyjechał do Rosji już jako poliglota. Jeśli wierzyć jego słowom to mówił wówczas po francusku, angielsku, niemiecku i w dwóch lokalnych, kameruńskich dialektach. – Wszystko zawdzięczam tacie. Znajomość języków była konieczna w jego pracy i ciągle nam powtarzał, jakie to ważne w dzisiejszym świecie – przyznaje Gael. – Nasza rodzina ma łatwość w uczeniu się języków, więc i ja zacząłem naukę od podstaw. Rodzice kupili mi słowniki rosyjsko-francuskie. Gael przetarcie z piłką miał już w Kamerunie, ale to nie było nic poważnego. Zwykłe dziecięce kopanie po ulicach Jaunde. – Nie miałem sprecyzowanych planów. Wtedy nawet nie myślałem o karierze piłkarskiej, grałem tylko na podwórku. Zbieraliśmy się z chłopakami pod domem i biegaliśmy, dopóki rodzice nie zaczynali na nas krzyczeć – opowiada. Ojciec zapisał syna do akademii Lokomotiwu Moskwa. Kibicował Loko, ponieważ w zespole było sporo piłkarzy z Czarnego Lądu m.in. Peter Odemwingie, Dramane Traore i Draman Haminu. W akademii Ondoua rozwijał się nie tylko piłkarsko, ale też... lingwistycznie. Pomagał mu w tym zachodni rap. Kameruńczyk dzielił bowiem szatnię z bliźniakami Aleksiejem i Antonem Miranczukami, a ci byli zafascynowani amerykańskim hip-hopem.

– Siedzieliśmy w internacie, a oni słuchali Lil Wayne’a. Zapytałem ich: – Rozumiecie, co śpiewacie czy tylko powtarzacie słowa bez zastanowienia? Odpowiedzieli, że nie mają pojęcia, o czym rapują – opowiada Ondoua. – Przetłumaczyłem im teksty, a Miranczukowie pomogli mi w przekładzie na rosyjski. Starali się szczegółowo wyjaśniać znaczenie słów. Żebym jak najlepiej mógł budować zdania. To był nasz trening – wspomina. – Tak, nauczyłem się też przeklinać.

Lil Wayne nie był jednak bohaterem bajki Ondoui. Piłkarz zdecydowanie wolał rosyjskie szansony. 23 marca 2022 roku zmarł Jurij Szatunow autor m.in. słynnej piosenki "Biełyje rozy". Ondoua poprzez Telegram pożegnał ulubionego artystę. – Moja rodzina stale włączała jego piosenki. Przy muzyce Szatunowa można się bawić niezależnie od wieku, a jego utwory pozostają kultowe. To się długo nie zmieni – tłumaczył później dziennikarce Polinie Kuimowej.

– Czy wzruszyła mnie jego śmierć? Oczywiście, odszedł mój ulubiony piosenkarz. "Dzieciństwo, dzieciństwo, dzieciństwo dokąd ty biegniesz?!" – nucił. – Wszyscy kochają ten utwór! Szatunow był jeszcze dość młody…

Gael Nesterowicz

Do świata seniorskiego futbolu wchodzi już jako piłkarz CSKA Moskwa. 24 września 2014 roku jego nowy klub mierzył się z Chimikiem Dzierżyńsk w Pucharze Rosji. Ondoua zmienił w 88. minucie Aleksandra Gołowina, za którego AS Monaco zapłaci potem 25 milionów euro. Gael przyznaje, że transfer do lokalnego rywala był błędem. Menedżer go omamił.

W CSKA zagrał tylko ten jeden raz. Dwuminutowy epizod. A przecież w akademii Lokomotiwu był wyróżniającym się zawodnikiem. W 2012 wygrał z rówieśnikami turniej organizowany przez rosyjską federację dla chłopców z rocznika 95. Ondoua został królem strzelców. Leonid Kuczuk zapraszał nastolatka na treningi pierwszej drużyny i dawał mu pograć w sparingach.

Akademia Lokomotiwu stała się domem i rodziną. – Byłem jedynym czarnym facetem w internacie– mówi. – Oczywiście na początku zwracali na mnie większą uwagę. Wielu chłopaków przyjechało do Moskwy z miasteczek i nigdy wcześniej nie widziało czarnych ludzi. To normalne, że byłem dla nich kimś interesującym. Niektórzy z młodszych dotykali mojej skóry i mówili: – Jest taka piękna! – opowiada. – Kiedy przyjechałem do Rosji, ojciec wyjaśnił mi, że zainteresowanie kolorem skóry będzie czymś normalnym.

Czy wychowanek Lokomotiwu kiedykolwiek był ofiarą rasizmu? – Nigdy nie słyszałem, że jestem inny. Nigdy. Żadnego złego słowa – twierdzi na sports.ru. Co więcej, młody bardzo szybko zasymilował się, a pracownicy Loko traktowali go jak część rodziny. Dosłownie.

Ondoua znalazł wspólny język z braćmi Miranczuk, których matka pracowała w internacie jako wychowawczyni. – Pilnowała, żebym ciepło się ubierał i dobrze jadł. Widziała, że tęsknię za mamą i próbowała mi ją zastąpić. Podziękowania należą się też rodzicom Arszaka Korjana [obecnie piłkarz Ałanii Władykaukaz – przyp. KJ] – zdradza wychowanek Lokomotiwu.

Jelena Miranczuk zastępowała mu w internacie matkę, a Siergiej Polstjanow ojca. – To były moje urodziny. Rano – szkoła, po południu – trening, a wieczorem trener Siergiej Nikołajewicz Polstjanow zabrał mnie do swojego domu i zorganizował imprezę. Jego żona przygotowała bardzo smaczne posiłki, a Siergiej Nikołajewicz wręczył mi buty piłkarskie, mówiąc: – Teraz musisz myśleć tylko o piłce nożnej. Pamiętam to bardzo dobrze i płakać mi się chce ze wzruszenia. To dzięki niemu zacząłem grać w piłkę nożną na poważnie i stałem się tym, kim jestem.

Grając w akademii, przyjął rosyjskie obywatelstwo. Gdyby tego nie zrobił, to nie mógłby występować w rozgrywkach młodzieżowych. Ówczesne przepisy pozwalały obcokrajowcom jedynie na treningi. Ondoua był już zakochany w Rosji, więc nie była to tylko czysto polityczna decyzja.

Według tego, co pisze Polina Kuimowa z "Czempionatu", kiedy Gael otrzymał paszport, zapytano go, czy chce otrzymać też imię odojcowskie. Chciał. W ten sposób Gael Bella Ondoua stał się Gaelem Nesterowiczem Ondouą*.

*Nester, Nestier to zrusyfikowana wersja imienia Nestor, stąd otczestwo Nesterowicz.

Wakacje na Kołymie

Ondoua, zamiast jechać na wakacje do Egiptu, na Mykonos lub do Dubaju odwiedził Magadan – prowincję, z której bliżej do Pekinu aniżeli Moskwy. – W 2021 roku obejrzałem film Jurija Dudy o Kołymie i zapragnąłem zobaczyć rosyjską północ. Przyjaciele odradzali. Mówili: – Po co tam jedziesz? Lepiej jedź do innego kraju! Tam nie ma nic interesującego. A jak w takim miejscu mogło nie być nic ciekawego? – przekonywał w rozmowie ze sports.ru. – Ponadto, żeby wyjechać na Kołymę, nie potrzebujesz wizy. Wystarczy kupić bilet. Chcesz lecieć samolotem? Proszę. Chcesz pociągiem? Proszę.

Magadan zbudowano tak naprawdę w 1933 po rozkazie Eduarda Berzina założyciela Dalstroju – organizacji będącej w strukturach NKWD, która powstała, by eksploatować zasoby mineralne Kołymy. Siłą napędową miasta zostali więźniowie. W tym około 12 tysięcy polskich jeńców wojennych. Jedynie 583 zostało oswobodzonych.

[...] Narodził się istny archipelag łagrów, przez które przewinęło się kilka milionów "wrogów ludu", a spośród nich przynajmniej co piąty nie wrócił już do domu. Ludzie umierali z powodu głodowych racji żywnościowych, z zimna, chorób, wycieńczenia zabójczymi normami pracy, a także z powodu sadyzmu strażników. Ten rozdział martyrologii dotknął także setek tysięcy Polaków zesłanych na syberyjską niewolę – pisał w blogu Jacek Pałkiewicz, dziennikarz, odkrywca źródła Amazonki; członek Królewskiego Towarzystwa Geograficznego.

A Ondouę o krwawą historię Kołymy zapytał dziennikarz Artem Lokalow. – To jest jeden z powodów, dla których chciałem odwiedzić te miejsca. To było dla mnie ważne, aby zobaczyć, jak oni tam przeżyli. Wydaje mi się, że każdy Rosjanin powinien tam pojechać przynajmniej raz w życiu. Dla swojego rozwoju – powiedział Gael portalowi RB Sport.

– Trafiłem do Workuty, do miasteczka Worgaszor. Naprawdę chciałem wiedzieć, jak ludzie tam żyją. Większość domów jest teraz pusta. A główny wniosek jest taki, że wszyscy się znają. W Moskwie zdarza się, że nawet nie znasz sąsiada, a w Workucie znasz nie tylko sąsiadów, ale... wszystkich mieszkańców miasta. Jeśli coś ci się stanie, to wszyscy ci pomogą i będą cię chronić – mówił sports.ru.

Na wschodzie Rosji czarnoskóry piłkarz spotkał babuszkę.

– Synu, co ty tu robisz? Jesteś znudzony życiem?
– Nie, babciu, przyjechałem zobaczyć, jak wy tutaj żyjecie.
Babuszka uważnie zlustrowała egzotycznego przybysza.

– Pierwszy raz widzę taką czekoladową skórę. Mogę cię dotknąć?

– W Workucie dali mi koszulkę z ludowym wzorem. Byłem w regionie i w samym Magadanie. Poza tym w Susuman, w Nowosybirsku, Surgucie, Władywostoku i Biełgorodzie. Nawiasem mówiąc, Biełgorod jest jednym z moich ulubionych miast, małym, czystym i pięknym – wyznaje.

Wyświetl ten post na Instagramie

Post udostępniony przez Gael Ondoua (@gael_ondoua29)

Rosjanie i Ukraińcy

Gael wprawił w osłupienie kibiców na całym świecie, gdy podczas mundialu wybiegł na murawę w butach, na których miał rosyjską flagę. No to "Czempionat" wychwalał piłkarza Hannoveru, nazywając jedynym reprezentantem Rosji w mistrzostwach świata.

– A dlaczego miałbym się bać, wejść na boisko w butach z rosyjską flagą? Rosja jest moim domem. Dorastałem tam. Po zakończeniu kariery zamieszkam w Moskwie. Nie boję się niczego. Czuję się wolnym człowiekiem! Kamerun i Rosja to moje ojczyzny – tłumaczy postępowanie.

Gra z rosyjską flagą od ośmiu lat. – Ludzie dopiero teraz zauważyli, że mam na obuwiu flagi Rosji i Kamerunu. Ostatnio było trudno. Dostawałem wiele negatywnych komentarzy w związku z moimi butami. Pochodziły z całego globu – mówił.

Podczas mistrzostw świata w Katarze nie wypowiadał się o sytuacji na Ukrainie. Za to ochoczo rozmawiał z rosyjskimi dziennikarzami w mix-zonach chodzącymi w trykotach sbornej. A warto zauważyć, że piłkarz był przez kilka miesięcy związany z ukraińską Zorią Ługańsk. Wszystko działo się w sezonie 2017/2018, ale nie zadebiutował w zespole z Donbasu w związku z napiętą sytuacją polityczną.

– Mieszkałem na Ukrainie trzy miesiące. Pojechałem z drużyną na zgrupowanie do Turcji, zagrałem nawet w czterech meczach towarzyskich, ale nie dostałem wizy pracowniczej ze względu na rosyjskie obywatelstwo – zdradza w rozmowie z Pawiełem Polakowem.

O Ondouę mocno zabiegał trener Jurij Wernydub, który dziś z karabinem walczy o niepodległą Ukrainę. – To Zoria zgłosiła się do mnie. Klub grał wtedy w Lidze Europy. Przyjechałem do Zaporoża, przeszedłem badania lekarskie i podpisałem kontrakt. Chciałem wystąpić w dużym europejskim pucharze, aby dać się poznać kibicom na całym kontynencie, a trener – Jurij Nikołajewicz Wernydub bardzo chciał mnie w drużynie – tłumaczy.

🇷🇺 Kameruńczyk Gaël Ondoua gra z rosyjską flagą na butach. pic.twitter.com/DGT9A8wOZN

— Piotr Piotrowicz (@Piotrowicz17) November 26, 2022

– Była też taka sytuacja. Zostałem zatrzymany na lotnisku w Zaporożu na trzy godziny. Siedziałem otoczony pięcioma żołnierzami. Kazali mi zdjąć buty. Bardzo się bałem, bo nie rozumiałem, co się dzieje. A strażnicy graniczni zadawali pytania: – Dlaczego pojechałeś do Moskwy? Co robisz w Zaporożu? Skąd znasz rosyjski? Mój bagaż, który zawierał tylko buty i odzież sportową, był kilkakrotnie sprawdzany. Na szczęście na lotnisko przyjechał kierownik Zorii Ługańsk. Powiedział im, że jestem piłkarzem i nie mam nic wspólnego ze sprawami politycznymi – opowiada reprezentant Kamerunu.

– Różnice? Nie widzę różnic. Ludzie na Ukrainie i w Rosji są szczerzy. Na Ukrainie traktowali mnie dobrze. Poza tą sytuacją na lotnisku. Mówiłem wtedy po rosyjsku, co było pewnie bardzo irytujące dla straży granicznej. Po raz pierwszy w życiu spotkałem się z takimi pytaniami, ale nie mogę powiedzieć, że był to dla mnie szok. Byłem tylko bardzo zaskoczony – mówi.

– Wiedziałem, że na Ukrainie ludzie mówią po rosyjsku, więc powinienem się łatwo dogadać. Okazało się, że było inaczej. Dobrze, że chłopaki z Zorii Ługańsk pokazali mi drugą twarz Ukraińców. Też potrafią być przyjaźnie nastawieni do obcokrajowców – przekonuje.

Jurij Wernydub, który jeszcze niedawno grał z Szerifem w LM, przesyła "privit!" z frontu.

📸 @VZverov https://t.co/Ymsov4PgYE pic.twitter.com/dGNXAuLHv7

— BuckarooBanzai (@Buckarobanza) March 14, 2022

Wspomnienia Samuela Eto’o

Gael Nesterowicz kocha Rosję, ale z Kamerunem czuje się nadal związany. Od lat wspiera sierocińce w Jaunde. Gra w zespole "Nieposkromionych Lwów" była pochodną wykluczenia rosyjskiej federacji. – Występ na mundialu była moim wielkim marzeniem – ucina w rozmowie z "Czempionatem".

Kamerun odpadł z mistrzostw świata, ale w tej reprezentacji z Czarnego Lądu nie brakowało innych rosyjskich akcentów. Prezesem tamtejszego związku jest bowiem były piłkarz FC Barcelony oraz… Anży Machaczkała – Samuel Eto’o.

– Jest nadal w świetnej formie. Przed meczem ze Szwajcarią trenował z nami i nie było widać, że zakończył karierę. Często rozmawiam z naszą legendą o Rosji. Zarówno on, jak i ja graliśmy w Anży. Zawsze znajdziemy więc temat do rozmowy. Eto’o też ma bardzo dobre wspomnienia z Rosji, bardzo szanuje ten kraj – zapewnia Gael w "Czempionacie". A do tego drugim trenerem Kameruńczyków jest Benoit Angbwa, który wiele lat spędził w Premier Lidze, grając m.in. Kryljach Sowietow Samara, Saturnie Ramienskoje, a także Anży Machaczkała. Ondoua z Eto’o rozmawia po francusku, a z Angbwą po rosyjsku.

W jednym z wywiadów Ondoua opowiadał, że odpowiada za muzykę w szatni reprezentacji Kamerunu. Odblokowuje telefon i pokazuje dziennikarzowi playlistę. – Lazarev, Feduk i Jegor są często odtwarzani. Ostatnio puściłem L'One - Jakutojanoczka. I bardzo mi się podobało, że wszyscy chłopcy tańczyli – tłumaczy w “Sport-Expressie”.

Jaki los czeka go po katarskim mundialu? Wróci do Hanoweru, bo ma ważny kontrakt, ale tą jedną małą flagą zrobił sobie świetny PR. – Rzeczywiście było zainteresowanie ze strony dużych, rosyjskich klubów, ale wszystkie moje myśli były skupione na mistrzostwach świata – kończy. – Zobaczymy. Marzeniem każdego piłkarza jest gra w wielkim klubie.