| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa

Legia 1916, 1920, czy 1922? Reaktywowana, ale ta sama

Piłkarze Legii w 1917 (na górze), 1916 (na dole) i Zygmunt Wasserab – postać łącząca Legię i WKS (fot. Creative Commons / Ilustrowana kronika Legionów Polskich)
Piłkarze Legii w 1917 (na górze), 1916 (na dole) i Zygmunt Wasserab – postać łącząca Legię i WKS (fot. Creative Commons / Ilustrowana kronika Legionów Polskich)

Przy okazji 100. rocznicy powołania Wojskowego Klubu Sportowego w Warszawie opublikowaliśmy na naszej stronie opinię dr Roberta Gawkowskiego, według którego historię Legii Warszawa należy liczyć właśnie od 1920, a nie od 1916 roku. Teraz prezentujemy argumenty przeciw tej tezie z pomocą Grzegorza Karpińskiego – autora pierwszych rozdziałów Księgi Stulecia Legii, który dogłębnie zbadał początki legionowego klubu.

DALSZĄ CZĘŚĆ PRZECZYTASZ POD REKLAMĄ

Drużyna piłkarska o nazwie Legia powstała w 1916 roku na Wołyniu. W stacjonujących tam szeregach Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego zebrała się grupa najlepszych piłkarzy z zaboru austriackiego, którzy wobec trwającego od kilku miesięcy spokoju na froncie powołali do życia Drużynę Sportową Legia. Pomysłodawcą nazwy był Stanisław Mielech. Barwami klubowymi zostały kolory biały i czarny nawiązujący do Czarnych Lwów, pierwszego polskiego klubu. Legia chciała być pierwszym klubem wojskowym.

Stulecie Legii Warszawa – w 2020, a nie w 2016 roku?

Czytaj też

Tablica pamiątkowa Stanisława Mielecha (L), piłkarze Legii w 1916 (na górze) i w 1929 roku (fot. Wikimedia Commons / NAC)

Stulecie Legii Warszawa – w 2020, a nie w 2016 roku?

Ci sami ludzie

Złożona była z piłkarzy, którzy przed wojną grali dla drużyn z Lwowa (Lechii, Pogoni, Czarnych) i Krakowa (Cracovii i Wisły). I to jest pierwszy argument Gawkowskiego, który uważa, że drużyny przez kilka miesięcy grającej w Galicji nie należy łączyć z zespołem reaktywowanym w latach 20. w Warszawie. Tym bardziej, że zmiany na froncie sprawiły, że Komenda Legionów wraz z Legią pod koniec 1916 roku przeniosła się do Warszawy, a część jej graczy rozproszyła się wraz ze swoimi pułkami po mapie.

Jednak nie wszyscy. W kwietniu 1917 roku na warszawskiej Agrykoli w pierwszym w historii meczu z Polonią w barwach Legii zagrali m.in. Stanisław Mielech, Stanisław Wykręt, Jan Tarnawski, Edmund Hardt, Kazimierz Knapik, Wrócisław Smoleński, Tadeusz Tyrowicz czy Jan Bednarski. Każdy z nich tworzył pierwotną, wołyńską drużynę. (Kilka dni później dołączył również Antoni Poznański – jeden z najlepszych, polskich piłkarzy). To był ich pierwszy mecz w tym roku i po przenosinach na Zachód, stąd – mimo roli faworyta – tylko remis 1:1.

Później przyszły: zwycięstwo 8:0 z drużyną legionową 3. pułku piechoty, 5:1 z warszawską Koroną i znów remis 1:1 z Polonią. Już wtedy, pierwszy raz "Kurier Warszawski" nazwał Legię "naszą", tj. warszawską drużyną. Następnie legioniści wygrali 2:0 z 4. pp (przyjechał z Łomży), 3:0 z 2. pułkiem ułanów, 1:0 i 3:1 z 5. pp i zremisowali 0:0 z 6. pp (z Dęblina).

Stulecie Legii Warszawa – w 2020, a nie w 2016 roku?

Czytaj też

Tablica pamiątkowa Stanisława Mielecha (L), piłkarze Legii w 1916 (na górze) i w 1929 roku (fot. Wikimedia Commons / NAC)

Stulecie Legii Warszawa – w 2020, a nie w 2016 roku?

Rosjanin kapitanem... Polski. "Pokochałem drugą ojczyznę"

Czytaj też

Jerzy Bułanow przed 400. meczem w barwach Polonii (L), przed meczem Polska – Jugosławia w 1931 r. (na górze) i w barwach reprezentacji Polski w 1929 r. (na dole) (fot. NAC)

Rosjanin kapitanem... Polski. "Pokochałem drugą ojczyznę"

Ta sama nazwa

Jak widać, mnóstwo drużyn legionowych rywalizowało wówczas w footballu. Ich mnogość przewijająca się w ówczesnej prasie może być myląca, stąd kolejny argument Gawkowskiego, który twierdzi, że o najmocniejszej z nich nie mówiło się wówczas jako o "Legii", tylko o "drużynie legionowej" bądź "drużynie komendy sztabu legionów". W tej w kwestii wątpliwości nie pozostawiają jednak zapiski z pierwszej ręki. Tak wspominał on spotkanie założycielskie z 1916 r.:

"Po oficjalnym zatwierdzeniu barw biało-czarnych długo dyskutowaliśmy nad nazwą klubu. Nazwy „Drużyna Komendy Legionów” nie chciano przyjąć, bo liczyliśmy się z tym, że będziemy mieć w naszym składzie piłkarzy również spoza Kompanii Sztabowej. Odrzucono też nazwę „Styr”, jako że nad Styrem nie mieliśmy przecież przebywać stale. Wreszcie na mój wniosek, poparty przez chor. Wasseraba zgodzono się na nazwę „Drużyna Sportowa Legia”.

Potwierdza to również pionier polskich historyków piłkarskich Józef Hałys, który w publikacjach "Polska piłka nożna" (1975) i "Piłka nożna w Polsce tom 1" (1981) przytaczał wspomnienia świadków z epoki jednoznacznie nazywających ówczesną Legię Legią.

Rosjanin kapitanem... Polski. "Pokochałem drugą ojczyznę"

Czytaj też

Jerzy Bułanow przed 400. meczem w barwach Polonii (L), przed meczem Polska – Jugosławia w 1931 r. (na górze) i w barwach reprezentacji Polski w 1929 r. (na dole) (fot. NAC)

Rosjanin kapitanem... Polski. "Pokochałem drugą ojczyznę"

Komenda Legionów z Józefem Piłsudskim na czele obserwuje rozgrywki drużyn legionowych, w tym Legii. Pierwszy z lewej obrońca Legii, Edumnd Hardt (fot. Ilustrowana Kronika Legionów / legia.warszawa.pl)
Komenda Legionów z Józefem Piłsudskim na czele obserwuje rozgrywki drużyn legionowych, w tym Legii. Pierwszy z lewej obrońca Legii, Edumnd Hardt (fot. Ilustrowana Kronika Legionów / legia.warszawa.pl)

Wróćmy zatem do argumentu pierwszego i rzekomego braku ludzi łączących Legię 1916 z Legią 1920 albo nawet 1922, kiedy na dobre wróciła do tej nazwy (po okresie WKS-u Warszawa). – Doktor Gawkowski mówi, że szukał tych nazwisk, ale ich nie znalazł. To, że ich nie znalazł, nie znaczy, że ich nie było – mówi Grzegorz Karpiński i wymienia: – Działacze Roman Górecki, Norbert Okołowicz, Zygmunt Wasserab, piłkarze Jan Bednarski (pierwszy kapitan), Kazimierz Knapik, Stanisław Kowalski, Tadeusz Prochowski, specjalnie ściągnięty Stanisław Mielech... W sumie znalazłem 10 osób, które miały historię w Legii legionowej i działali w tej po 1922 roku

Znawca początków Legii twierdzi wręcz odwrotnie – że WKS-u z 1920 roku nie należy uznawać za pierwszą Legię, a jedynie "klub-nośnik", który posłużył do tego, by reaktywować Legię z 1916 r. – Wyraźnie widać dwa etapy – założenie klubu w legionach, a następnie jego reaktywację od 1922 roku. Nawet starając się o tereny pod stadion w 1925 r. klub uzasadnia oficjalną prośbę tym, że powstał w legionach w 1916 roku.

Więcej niż piłkarz. Błaszczykowski pomaganie ma we krwi

Czytaj też

Jakub Błaszczykowski najlepiej czuje się wtedy, gdy może komuś pomóc (fot. 400mm.pl)

Więcej niż piłkarz. Błaszczykowski pomaganie ma we krwi

Przerwa przez zdradę

Co zatem działo się z Legią pomiędzy wymienionymi wcześniej meczami na Agrykoli a owym 1920 rokiem i założeniem WKS-u Warszawa? Zespół gra normalnie do sierpnia 1917. Ostatni, niezwykle prestiżowy mecz z Cracovią – najlepszą polską drużyną – ma miejsce 19 sierpnia. Legia wygrywa w Krakowie 2:1 i przerywa zwycięską serię Pasów. Tak to wspominał Mielech: "Sukces Legii był wielki. W ciągu dwóch lat nie doznała ona porażki. Jest to rekord dotychczas nie pobity. (...) Wyższości Legii nikt nie kwestionował, była 'moralnym mistrzem Polski' w latach 1916 i 1917." Moralnym, bo oficjalnych rozgrywek jeszcze wtedy nie było.

Na dalsze losy klubu wpływ ma polityka. – W sierpniu ma miejsce kryzys przysięgowy w Legionach Polskich i ich wymarsz do Przemyśla. Od tego czasu Austriacy zabraniają gry jakimkolwiek drużynom legionowym. Legiony buntują się na wieść o traktacie brzeskim, na mocy którego Polska traciła Galicję na rzecz Ukrainy. Zostaje to odebrane jako zdrada Polski. Pod Rarańczą zapada decyzja o dołączeniu do polskich korpusów formujących się po stronie rosyjskiej. Części legionistów się udaje, ale pozostałych Austriacy zatrzymują i bez wyjątku internują. W tym część piłkarzy i całe kierownictwo Legii: Romana Góreckiego, Norberta Okołowicza, Zygmunta Wasseraba i Bolesława Korolewicza. Przebywają oni w więzieniu do końca I wojny światowej, a dalsze działanie klubu jest niemożliwe – opisuje Karpiński.

Wojenne losy poszczególnych piłkarzy pierwszej Legii szczegółowo opisuje on w pierwszym rozdziale Księgi Stulecia, z którym za darmo można się zapoznać tutaj.

Więcej niż piłkarz. Błaszczykowski pomaganie ma we krwi

Czytaj też

Jakub Błaszczykowski najlepiej czuje się wtedy, gdy może komuś pomóc (fot. 400mm.pl)

Więcej niż piłkarz. Błaszczykowski pomaganie ma we krwi

Wzmianki prasowe zapowiadające mecze Legii w Warszawie w 1917 roku (fot. legia.warszawa.pl)
Wzmianki prasowe zapowiadające mecze Legii w Warszawie w 1917 roku (fot. legia.warszawa.pl)

Po zdobyciu niepodległości powstaje Wojsko Polskie, a wielu legionistów się w nim odnajduje. Trafiają na różne fronty – pod Przemyśl, Lwów i na wojnę z bolszewikami. Wówczas, w marcu 1920 roku w Warszawie powstaje Wojskowy Klub Sportowy. – Według mnie, w pierwotnych założeniach to miał być po prostu klub dla żołnierzy, a nie pomost do odtworzenia Legii. Ale zrzeszeni w nim wojskowi są też członkami klubów cywilnych – choćby Polonii i Korony. A w 1919 roku powstaje PZPN, który wymaga od klubów chcących rywalizować o mistrzostwo Polski rejestrowania swoich piłkarzy. WKS nie jest więc w stanie skompletować składu z samych żołnierzy i przegrywa mecz za meczem. Myślę, że w tym momencie ktoś – być może Wasserab – wpada na pomysł reaktywacji Legii – tłumaczy Karpiński.

W tym momencie, już po wojnie polsko-bolszewickiej byli piłkarze Legii, na przykład Mielech (który we wspomnieniach opisywał jak to nie chciał wracać z Krakowa, ale ostatecznie uległ namowom), są ściągani z powrotem.

Rozumiem, że dr Gawkowski nie dostrzega tego procesu, który dostrzegam ja – niemożności dalszego, normalnego funkcjonowania Legii po buncie pod Rarańczą i odtwarzania tych struktur w 1922 roku, w miarę możliwości z tymi samymi ludźmi – podsumowuje historyk. – Proszę zwrócić uwagę, że w jubileuszowym, 1926 roku Legia wraca do herbu używanego w 1917 roku – tego z eLką w kółku i czarnym, poprzecznym pasem. To nie jest przypadek.

Radosław Przybysz

Osoby głębiej zainteresowane historią piłkarskiej Legii i sportem w legionach polskich polecam bloga Grzegorza Karpińskiego.

Zobacz też
Legia pomyśli o transferze reprezentanta Polski? "Rozważyłbym to"
Damian Szymański mógłby zainteresować Legię Warszawa? Mamy komentarz! (fot: PAP)

Legia pomyśli o transferze reprezentanta Polski? "Rozważyłbym to"

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Nowy piłkarz Legii jest już w Warszawie! "To nasza potrzeba"
Legia o krok od transferu nowego piłkarza. Mileta Rajović jest już w Warszawie (fot: Getty)

Nowy piłkarz Legii jest już w Warszawie! "To nasza potrzeba"

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Koniec ze skąpstwem. Czas ruszyć na zakupy [KOMENTARZ]
Wielkim nieobecnym Lecha Poznań jest Patrik Walemark (fot. Getty Images)

Koniec ze skąpstwem. Czas ruszyć na zakupy [KOMENTARZ]

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Najpierw Legia, teraz Sokół. Lech tylko zremisował z 2-ligowcem
Ali Gholizadeh (fot. Getty)

Najpierw Legia, teraz Sokół. Lech tylko zremisował z 2-ligowcem

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Papszun go odstawił, kadrowicz wprost: chciałbym odpuścić, ale nie potrafię
Ariel Mosór podczas meczu Euro U21 (fot. Getty)
tylko u nas

Papszun go odstawił, kadrowicz wprost: chciałbym odpuścić, ale nie potrafię

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Legia straci swojego lidera? Jest zainteresowanie!
Juergen Elitim odejdzie z Legii Warszawa? Zainteresowanie transferem wyraża klub z MLS (fot: Getty)

Legia straci swojego lidera? Jest zainteresowanie!

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Wichniarek odpowiada Gumnemu. Nawiązał do... ZOO
Robert Gumny i Artur Wichniarek (fot. TVP Sport/Kanał Sportowy).

Wichniarek odpowiada Gumnemu. Nawiązał do... ZOO

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Trener Lecha broni transferowej wpadki. "Nie widzicie go na treningach"
Niels Frederiksen zapewnia, że do klubu wkrótce dołączą nowi zawodnicy (fot. Jakub Kaczmarczyk/PAP)

Trener Lecha broni transferowej wpadki. "Nie widzicie go na treningach"

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Mieli spaść z ligi, zaskoczyli wszystkich. Teraz chcą więcej
Mateusz Stolarski, trener Motoru Lublin (fot. Getty).
tylko u nas

Mieli spaść z ligi, zaskoczyli wszystkich. Teraz chcą więcej

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
Porażka w Superpucharze? Strzelec gola szuka pozytywów
Filip Szymczak (fot. PAP)

Porażka w Superpucharze? Strzelec gola szuka pozytywów

| Piłka nożna / PKO BP Ekstraklasa 
terminarz
tabela
Terminarz
18 lipca 2025
Piłka nożna

Jagiellonia

16:00

Bruk-Bet Termalica

Lech Poznań

18:30

Cracovia

19 lipca 2025
Piłka nożna

Widzew Łódź

12:45

KGHM Zagłębie Lubin

Wisła Płock

15:30

Korona Kielce

GKS Katowice

18:15

Raków Częstochowa

20 lipca 2025
Piłka nożna

Górnik Zabrze

12:45

Lechia Gdańsk

Motor Lublin

15:30

Arka Gdynia

Legia Warszawa

18:15

Piast Gliwice

Radomiak Radom

18:15

Pogoń Szczecin

25 lipca 2025
Piłka nożna

Cracovia

16:00

Bruk-Bet Termalica

Tabela
PKO BP Ekstraklasa
 
Drużyna
M
+/-
Pkt
1
Arka Gdynia
Arka Gdynia
0
0
0
2
Bruk-Bet Termalica
Bruk-Bet Termalica
0
0
0
3
Cracovia
Cracovia
0
0
0
4
GKS Katowice
GKS Katowice
0
0
0
5
Górnik Zabrze
Górnik Zabrze
0
0
0
6
Jagiellonia
Jagiellonia
0
0
0
7
KGHM Zagłębie Lubin
KGHM Zagłębie Lubin
0
0
0
8
Korona Kielce
Korona Kielce
0
0
0
9
Lech Poznań
Lech Poznań
0
0
0
10
Legia Warszawa
Legia Warszawa
0
0
0
11
Motor Lublin
Motor Lublin
0
0
0
12
Piast Gliwice
Piast Gliwice
0
0
0
13
Pogoń Szczecin
Pogoń Szczecin
0
0
0
14
Radomiak Radom
Radomiak Radom
0
0
0
15
Raków Częstochowa
Raków Częstochowa
0
0
0
16
Widzew Łódź
Widzew Łódź
0
0
0
17
Wisła Płock
Wisła Płock
0
0
0
18
Lechia Gdańsk
Lechia Gdańsk
0
0
-5
Rozwiń
Polecane
Najnowsze
Hiszpania czy Szwajcaria? Oglądaj transmisję ćwierćfinału Euro 2025 kobiet!
transmisja
Hiszpania czy Szwajcaria? Oglądaj transmisję ćwierćfinału Euro 2025 kobiet!
| Piłka nożna / Euro 2025 kobiet 
Hiszpania – Szwajcaria. EURO 2025 kobiet, Berno – ćwierćfinał. Transmisja na żywo w tv i online w TVP Sport (18.07.2025)
Legia pomyśli o transferze reprezentanta Polski? "Rozważyłbym to"
Damian Szymański mógłby zainteresować Legię Warszawa? Mamy komentarz! (fot: PAP)
Legia pomyśli o transferze reprezentanta Polski? "Rozważyłbym to"
fot. TVP
Piotr Kamieniecki
Nowy piłkarz Legii jest już w Warszawie! "To nasza potrzeba"
Legia o krok od transferu nowego piłkarza. Mileta Rajović jest już w Warszawie (fot: Getty)
Nowy piłkarz Legii jest już w Warszawie! "To nasza potrzeba"
fot. TVP
Piotr Kamieniecki
Dawny mistrz komplementuje Świątek. Tym wygrała Wimbledon
Iga Świątek z nagrodą za zwycięstwo w Wimbledonie (fot. Getty).
Dawny mistrz komplementuje Świątek. Tym wygrała Wimbledon
| Tenis / Wielki Szlem 
Szwecja kontra Anglia w ćwierćfinale Euro 2025 kobiet. Transmisja w TVP!
Szwecja – Anglia. EURO 2025 kobiet, Zurych – ćwierćfinał. Transmisja na żywo w tv i online w TVP Sport (17.07.2025)
transmisja
Szwecja kontra Anglia w ćwierćfinale Euro 2025 kobiet. Transmisja w TVP!
| Piłka nożna / Euro 2025 kobiet 
Powrót po ośmiu latach. Wicemistrz Polski z kolejnym transferem
Siatkarze Aluronu CMC Warty Zawiercie (fot. Getty)
Powrót po ośmiu latach. Wicemistrz Polski z kolejnym transferem
| Siatkówka / Rozgrywki Ligowe 
Zmiana lidera w Tour de France! Skuteczna ucieczka
Ben Healy objął prowadzenie w wyścigu (fot. Getty)
Zmiana lidera w Tour de France! Skuteczna ucieczka
| Kolarstwo / Kolarstwo szosowe 
Do góry