Jak Katar i Rosja dostały mundiale, czyli temat na wielkie kino gangsterskie

MŚ 2022: sprawdź terminarz reprezentacji Polski

W temacie przyznania mundiali Rosji i Katarowi można znaleźć wszystko, czego potrzeba wielkiemu kinu. Są brudne przelewy na setki milionów, są śledztwa i wewnętrzne dochodzenia, są szpiedzy MI6 i agenci FBI. Jest nawet śmierć i nie chodzi tu o tysiące robotników, którzy zginęli pracując w skandalicznych warunkach przy budowie katarskich obiektów.

– Sposób działania Rosji i Kataru można porównać do tego, w jaki sposób robią to syndykaty przestępcze – uważa zresztą Michael Gaeta. To agent FBI, który na co dzień zajmuje się śledztwami dotyczącymi działalności mafii w Nowym Jorku.

Wcześniej wybór gospodarza piłkarskich mistrzostw świata wyglądał raczej jak posiedzenie związku działkowców w wersji lux – starsi panowie w przydużych garniturach i szerokich krawatach zasiadali w zaciemnionych pomieszczeniach i głosowali. 2010 rok zmienił wszystko, bo to wtedy najpotężniejsze kraje świata zrozumiały, że futbol może być ważnym elementem ich polityki. W 2022 roku jest to znany powszechnie sportswashing, ale dwanaście lat temu takie działania nie były codziennością.

Rosja płynęła wówczas na fali wysokiego wzrostu gospodarczego i lansowała swój wizerunek nowoczesnego państwa. Zachód wierzył albo przynajmniej starał się wierzyć w jej demokratyzację. Katar, o powierzchni mniejszej niż 1/3 województwa mazowieckiego, w polityce światowej się nie liczył. Ponieważ jednak bogaty kraj stawał się coraz bardziej obrzydliwie bogatym, aspirował do pozycji ważnego gracza na Bliskim Wschodzie.

Anglia i USA były niemal pewniakami

Na papierze konkurencja w walce o prawa organizacji mundiali była duża. Ten w 2018 roku chciały jeszcze gościć Anglia i wspólne kandydatury Belgii z Holandią oraz Portugalii z Hiszpanią. Katar z kolei rywalizował z Australią, Japonią, Koreą Południową i Stanami Zjednoczonymi.

Głównymi faworytami były Anglia i USA. Pierwszą kandydaturę gorąco wspierali premier David Cameron, książę William i David Beckham. Twarzami opcji amerykańskiej byli z kolei były prezydent Bill Clinton oraz urzędujący prokurator generalny Eric Holder, pierwsza osoba czarnoskóra na tym stanowisku.

Wielkie nazwiska miały zapewnić starym potęgom osiągnięcie celu. Jeszcze w wigilię głosowania do szefa FIFA Seppa Blattera dzwonił Barack Obama. Urzędujący prezydent USA chciał podkreślić, jak bardzo jego krajowi zależy na organizacji turnieju i jak mocno jego administracja wspiera tę kandydaturę. Od Blattera usłyszał, że... powinien zachować ostrożność, ponieważ o zwycięstwo będzie trudno.

Na ile prezydent FIFA wiedział, że wszystko jest już ustalone (czytaj: kupione) – możemy póki co tylko domniemywać. W późniejszym dochodzeniu FBI, które ujawniło, że działacze międzynarodowej federacji wzięli łapówki na kwotę 150 mln dolarów, uniknął oskarżenia. Sęk w tym, że nie dotoczyło ono samego procesu głosowania, a praktyk korupcyjnych mających miejsce w ostatnim dwudziestoleciu.

Tyle że w innym postępowaniu, raptem trzy tygodnie po zatrzymaniu przez FBI, Blatter i prezydent UEFA Michel Platini dostali od Komisji Etyki FIFA ośmioletni zakaz sprawowania jakichkolwiek funkcji w światowym futbolu. Do tak surowej kary, do tego, co trzeba podkreślić, nałożonej jedynie wewnętrznie przez ich własną organizację, wystarczyło przelanie Francuzowi przez Szwajcara w 2011 roku dwóch milionów franków.

Blatter tłumaczył się, że była to tylko zaległa faktura za świadczone przez Platiniego w latach 1998-2002 usługi specjalnego doradcy FIFA. Ot, opłacona z dziewięcioletnim opóźnieniem... Komisja Etyki jakoś nie dała mu wiary, a decyzję motywowała "niewłaściwym zarządzaniem", "konfliktem interesów" czy "nieprzejrzystą księgowością". No i "brakiem współpracy podczas dochodzenia".

Marginalizacja w świecie piłki i tak może być dopiero początkiem problemów obu panów. W listopadzie 2021 roku swoje zarzuty postawiły im władze Szwajcarii, na które Baltter i Platini odpowiadają tymi samymi "argumentami" co Komisji Etyki FIFA.

Szpieg MI6 wkracza do akcji

Szwajcarom także chodzi "tylko" o ten jeden przelew. Dużo większą skalę miało śledztwo FBI, rozpoczęte się po doniesieniu złożonym przez angielski zespół odpowiedzialny za kandydaturę tego kraju. Ten z kolei zaalarmowany został przez Christophera Steele'a, brytyjskiego szpiega, a w latach 2006-09 szefa rezydentury MI6 w Moskwie.

Steele (zasłynął też m.in. publikacją w 2016 roku powiązań Donalda Trumpa z Władimirem Putinem), zaniepokojony pogłoskami dotyczącymi trwającego procesu wyłaniania gospodarzy mundiali, podzielił się swoją wiedzą z odpowiadającymi za kandydaturę Anglii. Nawet jej część ujawniona opinii publicznej robi wrażenie. Dowiadujemy się choćby, że wizyta w Katarze w 2010 roku delegacji z najwyższego szczebla Kremla nie dotyczyła tylko rozwoju eksploracji rosyjskich złóż ropy i gazu na terenie Jamału.

To wtedy miano ostatecznie ustalić, że oba kraje wspólnie ustawią wybory gospodarzy mundiali 2018 i 2022. To wtedy też zdecydowano się działać razem i wpływać na głosy przedstawicieli najuboższych członków FIFA.

W rozbiciu tego związku nie pomógł nawet skandal, który wybuchł tydzień przed samym głosowaniem. Dziennikarze "The Sunday Times" przeprowadzili prowokację, na którą dali się złapać dwaj przedstawiciele 24-osobowego Komitetu Wykonawczego FIFA – Reynald Temarii i Amos Adamu, odpowiednio z Tahiti i Nigerii. Za ustaloną kwotę mieli poprzeć wybraną kandydaturę i choć co prawda zostali usunięci z ciała decyzyjnego, Rosja i Katar i tak nadal miały w nim wystarczająco wielu swoich ludzi.

Anglia, której kandydaturę wcześniej oceniano jako najlepszą technicznie, odpadła już w pierwszej turze, dostając najmniej głosów – ledwie dwa na 22. Dziewięć trafiło wtedy do Rosji. W drugiej poparło ją trzynastu członków Komitetu Wykonawczego i uśmiechnięty Blatter mógł już pozować fotoreporterom z kartką z napisem "Russia".

W przypadku MŚ 2022 konieczne były cztery tury, bo z Katarem do samego końca walczyły USA. Amerykanie zbierali dużą część głosów oddawanych na odpadające kolejno Australię, Japonię i Koreę Południową. Ale Katar miał swój, nazwijmy to eufemistycznie, twardy elektorat. Dobitnie pokazuje to rozkład w kolejnych turach: USA 3, 5, 6 i wreszcie 8. W przypadku Kataru pierwsze trzy niemal jak od linijki – 11, 10, 11, a na koniec 14.

Wyroki skazujące najważniejszych ludzi FIFA

Obie decyzje spotkały się z potężną krytyką już w chwilę po ogłoszeniu, ale Rosja i Katar oczywiście zapewniły, że w żaden nielegalny sposób na nie nie wpłynęły. Dzięki informacjom Steele'a organy ścigania miały punkt zaczepienia i tak po nitce do kłębka w maju 2015 roku zatrzymano czternastu wysokich urzędników FIFA, w tym właśnie członków Komitetu Wykonawczego.

Dwunastu przyznało się do winy, m.in. wiceprezydent federacji Chuck Warner, a to wciąż nie koniec. Kolejne procesy trwają, oskarżonych jest coraz więcej i nawet nie chroni ich... śmierć. Tak jest w przypadku zmarłego w lipcu 2014 roku wiceprezydenta FIFA Julia Grondony z Argentyny, którego w 2020 Departament Stanu USA postawił w stan oskarżenia.

Kolejne śledztwa i rozprawy trwają i nasza wiedza o szczegółach procesu korupcyjnego związanego z wyborem Rosji i Kataru z czasem będzie coraz większa. Dziś świat ma bardziej palące problemy, z rosyjską agresją w Ukrainie na czele, ale gdy uda się z nimi, oby jak najszybciej, uporać, Hollywood ma materiał na wielkie kino z pogranicza gangsterskiego, kryminalnego i sensacyjnego.

Może do tego czasu poznamy wystarczająco wiele faktów, by bohaterami takiego filmu były autentyczne postacie, jak w "Irlandczyku" czy "American Gangsterze". Gdyby jednak twórcy obawiali się prawnych konsekwencji, wątków i tak w zupełności wystarczy na ubranie tego w "fikcyjną" historię, jak w "Kasynie" czy trylogii "Ojca Chrzestnego".

Byle tylko był to film przypominający wyżej wymienione, a nie jak obsypany niedawno nagrodami i nominacjami, tu już sportowe porównanie, "King Richard: Zwycięska rodzina". Na pewno zręcznie zrobiony, ale cukierkowy i niemający wiele wspólnego z prawdą. Choć tyle należy się tym, którzy szukają w sporcie czegoś więcej niż sama rywalizacja. Bo na jakiekolwiek bojkoty mundialu w Katarze czy coś ponad symboliczne protesty nie ma co liczyć.