27 lis 2022 | Piłka nożna / MŚ 2022

Mundial 2022. Piłkarze i eksperci, uwaga: martwe przepisy odżywają!

Kadr z meczu Polski z Arabią Saudyjską (fot. Getty)

W transmisjach TVPSPORT.PL z Kataru widać wyraźnie, że sędziowanie zmienia się na naszych oczach. Zamiast narzekać, że "takich drobnych fauli w polu karnym się nie gwiżdże", lepiej obserwować trend, bo w większości decyzji sędziów mistrzostw świata nie ma przypadku. Takie sytuacje zdarzyły się m.in. w meczach Polski z Meksykiem i Arabią Saudyjską, Argentyny z Arabią Saudyjską, więc mogą zdarzyć się także w meczu Polski z Argentyną.

DALSZĄ CZĘŚĆ PRZECZYTASZ POD REKLAMĄ

Karny powinien być powtórzony? Sprawdzali to sędziowie VAR

Polscy sędziowie na drodze do półfinału albo finału MŚ

Czytaj też

Zespół Szymona Marciniaka świetnie spisał się w swoim pierwszym meczu na mistrzostwach świata (fot. Getty).

Polscy sędziowie na drodze do półfinału albo finału MŚ

Słynne "zdaniem sędziego", które kiedyś mogło tłumaczyć błędne lub kontrowersyjne decyzje sędziowskie, liczy się coraz mniej i coraz rzadziej. Coraz ważniejsze stają się fakty i nagrania dowodzące prawdy. Dzięki powtórkom wideo ocena zdarzeń jest coraz dokładniejsza, a decyzje sędziowskie są bardziej obiektywne niż kiedykolwiek wcześniej.

Niektórych to dziwi, bo przyzwyczaili się do sędziowania analogowego, czyli bez systemu VAR. Kibiców bardziej niż spalone, oceniane dzięki wspierającej VAR technologii SAOT (skrót od "Semi Automated Offside Technology" – system półautomatycznej oceny spalonego), zaskakują decyzje sędziów podejmowane w polach karnych.

Polscy sędziowie na drodze do półfinału albo finału MŚ

Czytaj też

Polscy sędziowie na drodze do półfinału albo finału MŚ

Lepiej uważać, żeby potem nie żałować

W czasie mistrzostw świata w Katarze takich sytuacji było już sporo, ale dla Polaków najważniejsze były oczywiście rzuty karne podyktowane w meczach Polska – Meksyk i Polska – Arabia Saudyjska. Faul na Robercie Lewandowskim był ewidentny i widać to wyraźnie w powtórkach telewizyjnych, ale "jedenastka" dla Saudyjczyków podyktowana przez sędziego Wiltona Sampaio z Brazylii mogła zaskoczyć wiele osób.

Sędzia wideo, Kanadyjczyk Drew Fisher, któremu w zespole VAR pomagało czterech innych specjalistów sędziowskich szkolonych przez FIFA, powiadomił arbitra, że starcie Krystiana Bielika z Salehem Al-Shehrim wygląda jak faul. "Potencjalny rzut karny" oznacza, że VAR informuje o zdarzeniu sędziego głównego rekomendując mu, żeby zweryfikował sytuację na monitorze ustawionym obok boiska. Sampaio obejrzał powtórkę i widząc to, czego gołym okiem nie był w stanie dostrzec, zgodził się z podpowiedzią VAR i wskazał na punkt karny.

– Za takie delikatne kopnięcie nie dyktuje się rzutów karnych – mówią konserwatyści, ale to nie dla nich wprowadzono system VAR.

VAR sprawia, że od kilku lat trendy w sędziowaniu się zmieniają. Coraz częściej odgwizdywane są przewinienia pozornie drobne, delikatne, ale uznane przez sędziów za istotne lub potencjalnie istotne. To oznacza, że walcząc w polu karnym o pozycję czy walcząc o piłkę trzeba uważać bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Kto tego nie rozumie lub zamierza to ignorować, musi liczyć się z przykrymi konsekwencjami.

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Czytaj też

Sędzia Mateu Lahoz nie podyktował rzutu karnego dla Kataru (fot. Getty)

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Tu się zdarza mnóstwo kontrowersji

Najciekawsze sytuacje w polach karnych, które dotychczas zdarzyły się podczas meczów mistrzostw świata w Katarze, można podzielić na trzy kategorie:

1. zatrzymywanie zawodnika atakującego przez obrońcę z użyciem rąk poprzez: trzymanie, obejmowanie lub pchanie/popychanie napastnika;
2. kontakty nogi z nogą lub nogi z inną częścią ciała przeciwnika poprzez: kopnięcie, nadepnięcie, trącenie;
3. próby wymuszenia rzutu karnego albo potencjalne próby wymuszenia rzutu karnego poprzez nagłe ułożenie nogi w torze biegu zawodnika drużyny broniącej – z przewinieniem albo bez przewinienia zawodnika drużyny broniącej.

Trzecią kategorię zdarzeń trzeba podzielić na dwie podgrupy:
a. sytuacje, w których istotne jest tylko to, że napastnik nagle zmienia pozycję, czyli inicjuje kontakt z obrońcą, aby wymusić na arbitrze podyktowanie rzutu karnego;
b. sytuacje pozornie podobne, w których jednak potencjalna próba wymuszenia rzutu karnego jest mniej istotna niż faktyczny faul popełniony przez obrońcę.

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Czytaj też

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Kontrowersja! Meksykanin powinien był zobaczyć czerwoną kartkę

Czytaj też

Faul Hectora Moreno na Robercie Lewandowskim (fot. Getty)

Kontrowersja! Meksykanin powinien był zobaczyć czerwoną kartkę

Zatrzymywać rękami? Oczywiście nie wolno

Na tym etapie turnieju można już stwierdzić, że najjaśniejsze dla oglądających mecze powinny być zdarzenia z pierwszej grupy. Wprawdzie w meczu Anglia – Iran sędzia Raphael Claus z Brazylii nie podyktował rzutu karnego dla Anglii za wyraźne, wręcz rażące przytrzymywanie i zatrzymanie Herry’ego Maguire’a przez Roozbeha Cheshmiego, ale omówienie tej sytuacji z sędziami przez szefa Komisji Sędziowskiej FIFA Pierluigiego Collinę sprawiło, że we wszystkich następnych podobnych sytuacjach rzuty karne były już dyktowane.

Tak było na przykład w meczu Argentyna – Arabia Saudyjska. Po takim faulu i interwencji VAR został podyktowany rzut karny, z którego Lionel Messi strzelił gola na 1:0. Podobnie było też w meczu Polska – Meksyk. Sędzia Chris Beath z Australii sam nie zauważył, że Robert Lewandowski był przytrzymywany najpierw przez Cesara Montesa, a potem Hectora Moreno (który dodatkowo usiłował jeszcze podstawić Polakowi nogę), ale i w tym przypadku pomógł VAR. Obie sytuacje były ewidentne i nie powinny budzić niczyich wątpliwości – karny należał się zarówno Argentynie, jak i Polsce.

Kontrowersja! Meksykanin powinien był zobaczyć czerwoną kartkę

Czytaj też

Kontrowersja! Meksykanin powinien był zobaczyć czerwoną kartkę

Panie sędzio, on sam się podłożył

Faule popełnione przez obrońcę na napastniku typu kopnięcie, nadepnięcie czy trącenie nogą zwykle nie powinny być trudne do oceny. Problem pojawia się często wtedy, gdy kontakt fizyczny zainicjowany jest przez napastnika, który albo chce tylko osłonić piłkę ciałem, albo może stara się sprowokować kontakt w taki sposób, aby wyglądał na faul, ponieważ chce skłonić arbitra do podyktowania rzutu karnego.

Sprawa jest dosyć skomplikowana, a więc trudna, ale mimo to spróbujmy ją wyjaśnić.

Bardzo dobrym przykładem, kiedy rzutu karnego nie należy dyktować, jest sytuacja z 38. minuty meczu Belgia – Kanada. Richie Laryea, widząc biegnącego obok niego Axela Witsela, nagle postawił nogę zupełnie w nienaturalny sposób – nie w swoim torze biegu, lecz w torze biegu Belga. Tylko dlatego Witsel go delikatnie kopnął, Belg nie mógł tego uniknąć. Gdyby nie prowokacyjne postępowanie Kanadyjczyka, nie doszłoby do żadnego niedozwolonego kontaktu. Inicjatorem kontaktu był Kanadyjczyk. Sędzia Janny Sikazwe z Zambii, który w innej sytuacji się nie popisał, to zdarzenia ocenił prawidłowo i nie podyktował rzutu karnego. Potwierdził to zespół sędziów VAR.

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Czytaj też

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Czy chciał symulować? Może, ale został sfaulowany

Zupełnie inne były sytuacje w meczach Katar – Senegal i właśnie Polska – Arabia Saudyjska. Akram Afif z Kataru też nagle ułożył nogę w sposób być może nieoczekiwany dla Ismaila Sarra z Senegalu. Afif odchylił ją w bok i stawiał nie w torze swojego biegu za piłką, lecz jakby osłaniając piłkę lub próbując spowodować kopnięcie w swoją nogę przez rywala i wymusić w ten sposób rzut karny. Gdyby Sarr trafił Afifa tak jak na przykład Witsel kopnął Laryea’a, nie byłoby podstaw do rzutu karnego. Problem w tym, że ułożenie nogi Afifa nie miało żadnego znaczenia dla akcji, bo rozpędzony Senegalczyk zwyczajnie wpadł na Katarczyka od tyłu i powalił go na ziemię.

Gospodarzom mistrzostw świata należał się rzut karny. Sędzia Mateo Lahoz z Hiszpanii był za akcją i nie widział dokładnie, co wydarzyło się pomiędzy Afifem i Sarrem. VAR nie interweniował, bo rodak Lahoza, sędzia wideo Alejandro Hernandez Hernandez wprawdzie dobrze widział sytuację i pewnie sam odgwizdałby rzut karny, ale ponieważ uznał, że to nie był błąd "jasny i oczywisty" (przy takich błędach może interweniować VAR), odstąpił od podjęcia interwencji.

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

Czytaj też

VAR skrzywdził gospodarzy. Katarowi należał się rzut karny

11 rzeczy, które powinniście wiedzieć o sędziowaniu w MŚ

Czytaj też

11 rzeczy, które powinniście wiedzieć o sędziowaniu w MŚ

Dokładnie za to był karny dla Arabii Saudyjskiej

O tym, że mylił się i Lahoz, i zachowujący bierność Hernandez Hernandez, świadczą nie tylko opinie ekspertów czy powszechne odczucia wielu innych osób, ale również decyzje innych sędziów, choćby właśnie rzut karny dla Arabii Saudyjskiej podyktowany przez sędziego Wiltona Sampaio z Brazylii po rekomendacji sędziów wideo.

Gdyby odchylenie nogi faktycznie mogło kasować wszystkie inne okoliczności zdarzenia, to najpierw sędziowie VAR, a potem sam Sampaio z pewnością wzięliby to pod uwagę, bo w rozgrywkach FIFA nikt nie chce ignorować "Przepisów gry" ani aktualnych wytycznych Komisji Sędziowskiej FIFA. Tyle że Saudyjczyk odchylił nogę nie po to, aby wymusić faul, lecz po to, aby osłaniać piłkę lub ją zagrać. Można mieć mieszane odczucia co do tej sytuacji, bo Al-Shehri zareagował raczej nieproporcjonalnie do zdarzenia, ale dokładna poklatkowa analiza potwierdza, że decyzja sędziów VAR i potem sędziego Sampaio była słuszna. Można to zresztą sprawdzić samodzielnie oglądając powtórki telewizyjne.

Tuż przed kontaktem fizycznym z Krystianem Bielikiem Saleh Al-Shehri postawił lewą nogę tuż przy piłce, nawet ją zagrał, a ta wyraźnie zaczęła poruszać się w innym kierunku. Polak zaczął kierować swoją nogę w kierunku uciekającej piłki w taki sposób, że – poszczególne elementy zdarzenia widać na ujęciach z różnych kamer – trafił Saudyjczyka pod kolanem oraz piszczelem w tył łydki i butem prawdopodobnie kopnął go w piętę. Pod wpływem kopnięcia, niezbyt mocnego, ale jednak kopnięcia, które można też nazwać wyraźnym trąceniem, noga Al-Shehriego odchyliła się nienaturalne. Napastnik stracił równowagę i przewrócił się idealnie w tempo, co dopełniło obrazu przewinienia.

11 rzeczy, które powinniście wiedzieć o sędziowaniu w MŚ

Czytaj też

11 rzeczy, które powinniście wiedzieć o sędziowaniu w MŚ

Szczęsny o meczu z Arabią: odkryłem nową zasadę w piłce

Czytaj też

Szczęsny o meczu z Arabią: odkryłem nową zasadę w piłce

Jakieś wątpliwości? To sprawdźmy "Przepisy gry"

"Przepisy gry" w części poświęconej przewinieniom, za które należy dyktować rzut karny, nie zmieniły się od dawna. Sędziowie FIFA zaczęli odgwizdywać pozornie drobniejsze przewinienia – delikatne, ale istotne dla gry – dzięki temu, że mają do dyspozycji powtórki ujęć z różnych kamer i mogą zobaczyć to, czego wcześniej nie mogli dostrzec ani sprawdzić.

Te fragmenty "Przepisów gry", które przez lata uchodziły za "martwe przepisy", teraz "odżywają" i zaczynają odgrywać znaczenie zgodnie z intencjami ich autorów, czyli... twórców gry w piłkę nożną. Kopnięcie coraz częściej jest traktowane po prostu jak kopnięcie, a jego siła i część nogi, którą kopnięcie je wykonane, przestają mieć większe znaczenie. To samo dotyczy popychania, uderzania i różnych innych czynności mających miejsce w czasie gry. Kluczowa staje się skuteczność przewinienia, a nie jego intensywność. Warto więc przestać ignorować przepisy, którymi przed wprowadzeniem VAR nikt się nie przejmował.

Artykuł 14 "Przepisów gry" nosi tytuł "Rzut karny" i zaczyna się od zdania:

"Rzut karny jest przyznany, jeżeli przewinienie karane rzutem wolnym bezpośrednim zawodnik popełni na swoim polu karnym jako element gry opisany w Artykułach 12 i 13." ("Laws of the Game 22/23", wydawca wersji oryginalnej: The IFAB, Zurych lipiec 2022, powyższe tłumaczenie: Rafał Rostkowski; wyjaśnienie: tekst polskiej wersji językowej wydany przez PZPN jest źle zredagowany, a przez to trudniejszy do zrozumienia; dalsze cytaty już za wydaniem PZPN).

Zaglądamy więc do właściwego tutaj artykułu 12 pt. "Gra niedozwolona i niewłaściwe postępowanie", w którym czytamy:

"Rzut wolny bezpośredni i pośredni oraz rzut karny mogą być zarządzone wyłącznie za przewinienia popełnione w czasie, kiedy piłka była w grze”.

I dalej:

"Rzut wolny bezpośredni jest przyznany, jeżeli zawodnik popełnia na przeciwniku jedno z następujących przewinień, w sposób uznany przez sędziego za nieostrożny, nierozważny lub przy użyciu nieproporcjonalnej siły:

• atakuje przeciwnika ciałem,
• skacze na przeciwnika,
• kopie lub usiłuje kopnąć przeciwnika,
• popycha przeciwnika,
• uderza lub próbuje uderzyć przeciwnika (także przy użyciu głowy),
• atakuje przeciwnika nogami,
• podstawia bądź próbuje podstawić przeciwnikowi nogę lub inną część ciała.

Jeżeli elementem przewinienia był kontakt między zawodnikami, to takie przewinienie należy karać rzutem wolnym bezpośrednim.

● Nieostrożność ma miejsce wtedy, gdy zawodnik swój atak wykonuje w sposób niedokładny, nieuważny i bez należytej staranności. Kara indywidualna nie jest wymagana.
● Nierozważność ma miejsce wtedy, gdy zawodnik swój atak wykonuje nie zważając na bezpieczeństwo przeciwnika lub konsekwencje takiego ataku. Zawodnik tak grający musi być ukarany napomnieniem.
● Użycie nieproporcjonalnej siły ma miejsce wtedy, gdy atak zawodnika przekracza granicę użycia akceptowalnej siły i zagraża bezpieczeństwu przeciwnika. Zawodnik tak grający musi być wykluczony z gry.

Rzut wolny bezpośredni jest również przyznany, jeżeli zawodnik popełnia jedno z następujących przewinień:
● nieprzepisowy kontakt ręki z piłką (poza bramkarzem we własnym polu karnym),
● zatrzymywanie przeciwnika,
● przeszkadzanie w poruszaniu się przeciwnikowi, gdy dochodzi do kontaktu między zawodnikami,
● gryzienie lub plucie na osobę wpisaną do protokołu lub takie zachowanie wobec jednego z sędziów,
● rzucanie przedmiotem w piłkę, przeciwnika lub jednego z sędziów, bądź dotykanie piłki trzymanym przedmiotem."

Szczęsny o meczu z Arabią: odkryłem nową zasadę w piłce

Czytaj też

Szczęsny o meczu z Arabią: odkryłem nową zasadę w piłce

Samemu można wybrać, co tu było kluczowe

Tyle treść "Przepisów gry", a teraz wyciąg fragmentów uzasadniających podyktowanie rzutu karnego dla Arabii Saudyjskiej w meczu z Polską. Rzut wolny bezpośredni albo rzut karny, jeśli zdarzenie ma miejsce w polu karnym, jest przyznawany, gdy zawodnik:

• atakuje przeciwnika ciałem,
• kopie lub usiłuje kopnąć przeciwnika,
• atakuje przeciwnika nogami,
• podstawia bądź próbuje podstawić przeciwnikowi nogę lub inną część ciała.

I do tego istotne uzupełnienie za "Przepisami gry": "Jeżeli elementem przewinienia był kontakt między zawodnikami, to takie przewinienie należy karać rzutem wolnym bezpośrednim", czyli w przypadku starcia Bielika z Al-Shehrim rzutem karnym, ponieważ do kluczowego kontaktu doszło na polu karnym Polaków.

Oglądając powtórki sytuacji każdy sam może wybrać, który z powyższych opisów najlepiej pasuje do tego, co zaszło w tej sytuacji między zawodnikami obu drużyn. Jeden może uznać, że wszystkie cztery punkty opisują tę sytuację właściwie, ktoś inny może stwierdzić, że było to tylko "kopnięcie lub usiłowanie kopnięcia przeciwnika” i „podstawienie bądź próba podstawienia przeciwnikowi nogi", ale zgodnie z "Przepisami gry" wystarczy tylko naruszenie jednego z tych punktów – albo jednego z pozostałych – aby sędzia (sędziowie) mogli uznać zdarzenie za kwalifikujące się do podyktowania rzutu wolnego bezpośredniego albo rzutu karnego.

Warto to wszystko wziąć pod uwagę, aby nie dać się zaskoczyć. Na przykład w czasie meczu Polska – Argentyna.